ArtOfWar. Творчество ветеранов последних войн. Сайт имени Владимира Григорьева
Магерамов Александр Арнольдович
Профессор Мечислав Пожариский (Profesor Mieczysław Pożaryski)

[Регистрация] [Найти] [Обсуждения] [Новинки] [English] [Помощь] [Построения] [Окопка.ru]
Оценка: 5.76*8  Ваша оценка:
  • Аннотация:
    Обновлена. Про войну здесь написано мало. Русский и польский варианты.30/05/2007
  
  
  
  
  
   Публиковалась в "Сибирская деревня, история, современное состояние, перспективы развития. Материалы VII Международной научно-практической конференции, посвященной 90-летию Омского государственного аграрного университета 27-28 марта 2008..." Омск, 2008, стр. 393-397 под названием: "Польские и сибирские судьбы Пожариских"
  
  
  
   К данной теме автор обратился случайно, заинтересовала фамилия, одинаковая с фамилиями некоторых хорошо знакомых ему в России людей. В ходе исследования выяснилось, что до сегодняшнего дня никто ни в Польше, ни в России практически не интересовался родословной данной ветви семьи, а ведь она непосредственно связана с историей наших двух стран. И хотя никаких близких родственных отношений российских Пожариских с данной польской ветвью установить пока не удалось, статья представляется на суд читателей, ведь она проливает определенный свет на историю, генеалогию и взаимоотношения наших двух народов. Пусть она послужит делу налаживания взаимоотношений русских и поляков, ведь практически у каждого россиянина при внимательном изучении можно найти польских предков. И наоборот! И еще есть одна причина - автор получил ответ из одного архива, в котором хранятся некоторые документы отца профессора Пожариского - Владислава. Поэтому если кого-либо в Польше, России или других странах интересует история данной семьи, пусть он обратится к автору.
  
  
   Сейчас на Земле осталось очень мало представителей древней шляхетской семьи Пожариских (Pozaryski). Она редка не только в современной России, где известно о существовании всего лишь пяти ее представителей, но и в Польше, где зарегистрированы также лишь только пятеро носящих ее людей, а в Белоруссии лиц с такой фамилией не удалось обнаружить ни одного. Интерес именно к этим странам в связи с представителями данной семьи станет понятен читателю после прочтения написанного ниже. Ведь данную фамилию носили и носят весьма знаменитые в польской и мировой науке люди - профессор Политехники варшавской Мечислав Пожариский (1875-1945), судьба которого связана с учебой и работой на территории Российской империи и его сын - профессор геологии Варшавского университета Владислав Пожариский, родившийся в 1910 году. Судьба их предка - Владислава, кроме того, непосредственно связана с пребыванием в Сибири, и сведения о нем хранятся в фондах Государственного архива омской области. Впервые фамилия Пожариских появилась в районе, входившем в Минское, Мстиславское и Витебское воеводства Речи Посполитой или Минскую, Могилевскую и Витебскую губернии Российской Империи. Семья возникла до начала XVII века, Kasper Niesiecki в 'Herbarz Polski' впервые упоминает ее около 1600 года. Вероятно, один из польских дворян приобрел в те дни имение Пожары или Пожарышче - в Сенненском районе Витебской области сейчас сохранилось село Пожарище, по-польски Пожарышче, которое упоминается у Boniecki. В соответствии с традициями польской шляхты, с момента приобретения имения он должен был изменить свою фамилию в соответствии с названием своей новой собственности. Приобретение могло иметь разное происхождение, например, могло быть пожаловано за какие-то отличия королем или Великим князем Литовским, могло быть подарено или куплено самим шляхтичем или местным магнатом, могло достаться в качестве военного трофея. Так родоначальник семейства и стал Пожариским, а вернее всего - Пожарицким. Известно, что в Климовичском уезде - бывшем Климовичском повете Речи Посполитой, сейчас это Климовичский район в Беларуси, на советской карте издания 1989 года обозначены две деревни под одинаковым названием 'Пожарь', находящиеся в 4 км друг от друга и севернее населенных пунктов Павловичи и Недведь. Не исключено, что Пожары - множественное число от названий этих двух имений, сложившихся при формировании фамилии. Имеют ли эти деревни отношение к семье Пожариских, сейчас уже трудно сказать. Связано это с тем, что если читатель знаком с правилами польской генеалогии и геральдики, то по одной только фамилии специалисту становится понятно, что место ее происхождения было 'горючим', и имения, от названия которых она произошла, могли и не сохраниться в природе. Места эти, кроме пожаров, много раз подвергались опустошительным набегам и неоднократно переходили из рук в руки правителей разных государств. Сражения в окрестностях населенных пунктов гремели непрерывно на протяжении сотен лет, и землями владели в разное время Киевская Русь, Литва, Речь Посполитая, Великое княжество Московское, Швеция, Франция, Российская империя, Польша, Германия, СССР и, наконец, современная Беларусь. Настоящий террор против населения Белоруссии был развязан немцами в годы 2-й Мировой войны, когда погиб каждый четвертый житель республики. А в XX веке еще и произошло радиоактивное заражение многих районов Могилевской области в результате Чернобыльской аварии. Вообще-то, Пожариский на польском языке звучит, как Пожарыски, и есть фамилии, похожие на нее: Пожарыцки, Пожаржыцки и Пожоржыцки. Пожарицких в Польше, России и Беларуси очень много, в одном только Могилеве их значится 10 человек, а в Минске - около 40. На самом деле это просто разновидности одной и той же фамилии, которая трансформировалась в связи с тем, что представители одной семьи в какое-то время стали владеть разными частями одного и того же имения. Например, наследники - сыновья выросли и женились, и отец разделил на части принадлежащую ему собственность, или родители умерли, а дети имение унаследовали. В таком случае, после получения наследства сыновья, опять таки в соответствии с традициями того времени, частично изменяли свою фамилию, которая все равно оставалась производным от имения с названием Пожары. Так один из них стал Пожаржицким, другой Пожарицким, а третий остался с фамилией отца. Конечно, изменение имени семейства не являлось обязательным правилом уже примерно к середине XVII - началу XVIII века, и на примере, приведенном в "Гербовнике польском" о полковнике войск ВКЛ Александра Пожариского, в 1773 году владевшего имениями Хощевка и Сарновка в Цеханувской земле, но фамилию не менявшего, мы это видим. Носители названных четырех фамилий упоминаются после 1600 года в основном на территориях польских 'Всходних', т.е. Восточных земель: Могилевской, Минской, Мстиславской, Полоцкой, Витебской, Виленской, Оршанской, а также в конце XVIII века в Мазовии и на Волыни. В книге 'Аршанская шляхта' З.Дзядзенка (на белорусском языке) упоминается Пожарицкий - 'Гэльляш - аршански шляхтич' (1669). 'Гераним - шляхтич Аршанскага павета' (1674), N. Пожарицкий (так в тексте - примечание автора) - 'аршански шляхтич' (1746). 'Стэфан - аршански шляхтич' (1703). Пожаржыцки, кроме того, упоминаются на Волыни, на территории нынешней Украины (в 'Herbarz Wołyński', Towarzystwo 'Pro Archivo', Krakуw). Все эти земли отошли к России в результате разделов Речи Посполитой между Австрией, Пруссией и Россией в XVIII веке - Могилев, Мстислав, Витебск и Полоцк вошли в состав России во время Первого раздела Польши в 1772 году, Минск в ходе Второго раздела в 1793 году, а Волынь и Вильно отошли к России после русско-польской войны и восстания Тадеуша Костюшко в ходе Третьего раздела в 1795 году, когда польско-литовское государство прекратило свое существование и более чем на 200 лет исчезло с карты Европы. Принадлежность к польским гербам Пожариских и польская геральдика Автором была установлена принадлежность разных ветвей фамилии Пожариских только к двум польским гербам. Первый из них - Бэлты (Belty), к нему принадлежал полковник войск Великого княжества Литовского Александр Пожариский, живший в Мазовии со своим сыном Винценты и многие Пожарицкие (Pozarycki), Пожаржицкие (Pozarzycki) и Пожоржицкие (Pozorzycki) на территории нынешней Польши, Беларуси и Украины. Второй герб - Кшывда (Krzywda), разновидность герба Любич (Lubicz), к которому принадлежал предок знакомому автору профессору геологии Варшавского университета пану Владиславу Пожарискому. Звали его Франтишек Пожариский, и он владел имением Антусово в Новоалександровском уезде - с 1918 года это был Зарасайский район Литвы, а само имение находилось между городами Паневежис и Дынебургом. Последний населенный пункт ныне носит название Даугавпилс и находится в Латвии. О принадлежности Пожариских к гербу Кшывда есть предположение, что предки профессора присоединились к нему после 1700 года. Как написал в своем письме к автору от 22.07.2005 года пан Владислав '...[я] знаю предка, с которого начинается хорошо документированная история польской линии [нашего] рода на Литве. Им был Франтишек Пожариский - владелец имения Антусово, Ковенской губернии, на границе Паневеже и Дынебурга. Точны данные, касающиеся лишь его сына - Владислава - Цезаря - Михала, урожденного в 1842 году...'. Вполне вероятно, что до этого предки двух польских профессоров принадлежали Бэлтам, ведь факты перехода из герба в герб неоднократно происходили среди польской шляхты. Подтверждением этой версии является информация в письме о том, что семья профессора происходит '...с русских сказаний о Северской земле со времен князя Ивана Федоровича...'. В данном случае, несомненно, имеется в виду князь Иван Федорович Мстиславский (?-1586), Гедиминович, воевода у Ивана Грозного и Федора Иоанновича, который при Борисе Годунове был сослан и умер в Кирилло-Белозерском монастыре. Может быть, Иван Федорович Мстиславский и был тот магнат, купивший Пожариским их имение в Мстиславском воеводстве и оставивший в их родословных росписях упоминание о своем в этом участии? А уже позже предками профессора было приобретено имение Антусово в Литве и произведен переход в герб, возникший лишь в XVI столетии? Информацию о принадлежности своих предков к гербу Кшывда пан Владислав основывает на документе 1712 года, находящемся у него. Другие современные авторитетные польские источники по польской геральдике: Ричард Юржак в 'Dynastic Genealogy' и New Boniecki в 'Genealogy of Polish-Lithuanian Elites' вообще не подтверждают такой принадлежности, и у них среди перечней фамилий, принадлежащих к гербу Кшывда нет ни Пожариских, ни других похожих фамилий. Они относят их только к гербу Бэлты. Почему это важно для данного исследования? Дело в том, что если предки пана Владислава принадлежали к гербу Бэлты, то они происходят '...от рыцаря, прибывшего в Польшу в 880 году из Моравии...' и являются родственниками Хохоровских и Снеховских, родоначальников этого герба. Именно о них пишет Папроцкий: '...раньше у них была одна фамилия...'. Еще тот же источник сообщает, что Хохоровские в XV веке проживали рядом с древней столицей Польши Краковом '...на Подгужу недалеко от Сонча'. А 'Гербовник польский' XIX века сообщает, что Снеховские владели в 1730 '...имением Снехи в Добржинской земле'. Что же касается версии номер два, то герб Кшывда появился только в XVI веке, как вариант герба Любич и упоминания об его использовании есть среди семей опять-таки только в Беларуси, Литве, Украине и Польше. В 'Herbarz Szlacheckie Rzeczypospolitej Obojga Narodow' Тадеуша Гайла, есть, правда, еще упоминание о принадлежности некоторых ветвей Пожариских к гербам Помян (Pomian) и Правдич (Prawdzic), но без конкретизации персоналий. Поэтому до получения какой либо подтверждающей данный факт информации этот вопрос автором не рассматривается, и эти упоминания носят частный характер, так же как и принадлежность к Пожариских к гербу Кшывда. Кроме того, на восточных землях встречается еще Пожаржицки герба Остойя (Ostoja), но они, скорее всего, как и упомянуты выше частные случаи, происходят из семей, перешедших в другой герб. Уникальность польской геральдики заключается в том, что ее можно выразить формулой: 'Во всех государствах гербы принадлежат дворянским семьям, а в Польше наоборот - шляхетские семьи принадлежат гербам'. Есть гербы, которым принадлежат до 500 фамилий, обычно в польских гербовниках их называют семьи, а есть числом поменьше. Например, к Бэлтам согласно собранной автором информации, принадлежат около 60 семей, число которых отличается от вышеупомянутых польских источников, насчитывающих в гербе 36 - 39 фамилий. К гербу Кшывда те же источники относят от 70 до 71 семьи. В польской геральдике имеются, также так называемые 'собственные гербы', принадлежащие одной фамилии - семье. В частности, у Бэлтов есть несколько разновидностей гербов, к одной из них принадлежит семья Пилински (Пылински), а к остальным относятся по 2, 3, 4 и более семей. Удалось насчитать у Бэлтов шесть разновидностей гербов, а у Кшывды - две. Причем Пожариские пользовались как общим гербом Бэлты, так и собственным гербом Пожаржицких, отличающегося от основного герба наличием коричневого горизонтального полумесяца в нижней части щита, с лучами, направленными вверх. Всего же в польской геральдике существует около 15000 гербов. Участник восстания 1863-1864 года Владислав Пожариский Особо хотелось бы остановиться на сведениях, обнаруженных в государственном архиве Омской области о периоде пребывания сына Франтишека - Владислава Пожариского в ссылке в Томской губернии Российской империи и его предположительном участии в восстании 1863 -1864 годов в Западных областях Российской империи. На мысль о существовании данных документов в омском архиве автора натолкнула диссертация Мулиной Светланы Анатольевны: 'Участники польского восстания 1863 года в западносибирской ссылке', Омск, 2005, в которой в 'Списке участников восстания 1863-1864 гг., сосланных в Западную Сибирь' значится 'дворянин Владислав Францев-сын Пожариский, 25 лет', и указывается номер дела. В результате поисков, кроме упомянутой Светланой Анатольевной в диссертации, были обнаружены еще несколько дел, в том числе папка, озаглавленная: 'Дело по отношении Министерства Внутренних дел об освобождении политических ссыльных Урбасевича и Пожариского от надзора полиции'. Конечно, сведения об интересующем нас субъекте в этом деле достаточно неполные и носят отрывочный характер, но все же они проливают определенный свет на конкретный период его жизненного пути. Так, в том же документе, на который ссылается С. Мулина, имеется информация, что отец профессора был сослан в Сибирь 'по конфирмации помощника начальника Северного края Милютина по подозрению в мятеже...и с 1864 года...[проживал] в городе Томске, [работая] воспитателем...холост'. Из перечисленных сведений можно сделать несколько выводов: 1. Участие Владислава Пожариского в восстании следствием доказано не было, что говорит о том, что ссылка его носила некоторым образом превентивный характер. 2. Он не был задержан с оружием в руках на поле боя против российских войск и не был изобличен в участии в акциях отрядов 'жандармов-вешателей' и 'жандармов-кинжалистов', а также в других мероприятиях восставших, которое особым образом оговаривалось в деле в отношении других участников. 3. Российские власти доверили заниматься воспитательной деятельностью в Томске бунтовщику, причем антироссийской направленности, что свидетельствует либо о низкой компетентности местных или имперских властей, либо о создании режима наибольшего благоприятствования для ссыльных поляков. В качестве примера можно представить осужденного в наши дни за антигосударственную деятельность преступника, получившего при этом в местах лишения свободы лицензию на преподавательскую деятельность, причем с отражением этих сведений в полицейской сводке, подаваемой для отчета в вышестоящую инстанцию! Из сведений, содержащихся в деле Урбасевича и Пожариского, следует, что в 1864 году Владислав был выслан в Томск. В документах за 1872 - 1873 годы он называется 'бывшим студентом Санкт-Петербургского университета'. Учеба в названном университете могла происходить только в период между 1861, годом окончания им 1-ой Виленской гимназии и 1864, годом начала ссылки. В том же документе Канцелярии МВД Томского губернатора сообщается, что 16 апреля 1866 года Пожариский, по выданному томским губернским правлением свидетельству выехал в г. Кострому. Годом ранее 'Государь император всемилостливейше соизволил...освободить Владислава Пожариского от надзора полиции с дозволением им жительства повсеместно, за исключением столиц и губерний столичных и Западного края...[Подпись]: Зам. Министра Внутренних дел, товарищ Министра Свиты Его Величества генерал-майор....'. Такие интересные происходили в XIX веке исторические коллизии - похоже, что император Александр II и заместитель Министра внутренних дел лично занимались каждым ссыльным! Или это касалось только польских повстанцев? В другом деле на двух листах за 1865 год имеется переписка: "...Пожарыская, ...дворянка, из Новоалександровского уезда Ковенской губернии хлопочет об оставлении ее сына Владислава в Томске...". Несмотря на немногочисленность документов, хранящихся в Омском архиве, в них мы видим достаточно интересные взаимоотношения российских властей и будущего банковского работника Пожариского! В 1872 году ссыльному Владиславу было дозволено вернуться и в Западные губернии, и отец будущего профессора воспользовался этой возможностью. Он не поехал на Родину, ведь его имение было конфисковано, а приехал в Варшаву, где по сведениям Ancestry.com., он в 1874 году женился. Его первенец - Мечислав родился на следующий год после свадьбы. Профессор Мечислав Пожариский (1875-1945). Будущий профессор Политехнического университета родился 1.10.1875 года, его отцом был, как уже отмечалось, Владислав Францева-сын Пожариский, 1842 года рождения, а матерью - Леокадия, урожденная Смоляк. Будущий профессор начинал свою учебу вначале на дому, а затем в начальной школе нынешнего города Паневеже, которую он окончил в 1887 году и где, вероятно, семья жила без своего главы - Владислава, который в том же году решил перевезти семью в Варшаву, где он работал в банке. Мечислав для продолжения образования поступил в русскую гимназию, которую закончил в 1892 году и поступил на учебу в Санкт-Петербургский технологический институт. После завершения институтского образования в 1897 году, будущий ученый защитил диплом инженера-электрика в Политехнике Дармштадта в 1899 году и вернулся в Варшаву, где начал преподавание электротехники в Механико-технической Школе Вавельберга и Ротланда и в Варшавском Политехническом институте. В 1901 году он женился на Ванде Гшегошевской, и у него в браке с нею родилось четверо детей - Ядвига, Мария, Яна и Владислав. Он был одним из первых инициаторов и пропагандистов создания объединения польских инженеров - электриков, в 1899 году вступил в Объединение техников в Варшаве, был организатором Электротехнической делегации при варшавском "отделе поддержки российской промышленности и торговли". Участвовал в Пятом (Львов, 1910) и Шестом (Краков, 1912) съездах польских электротехников. На этих съездах М. Пожариский был докладчиком на тему создания Объединения польских электриков. Во время первой мировой войны семья Пожариских находилась в эвакуации в России, а сам он работал на фабрике 'Динамо' в Москве, а также преподавал в польской гимназии и участвовал в работе Польской Научной Школы. В 1918 году он возвратился в Варшаву, где читал лекции и делал доклады в Политехнике Варшавской. В 1919 году Мечислав Пожариский стал первым выборным председателем Товарищества Электриков польских (СЕП), а в 1925 году - его почетным членом. В 1919 году он стал ординарным, а в 1920 - экстраординарным профессором варшавской Политехники. Во время советско- польской войны 1920 года пошел добровольцем в польскую армию. По демобилизации возвратился на старое место и в 1921 году стал первым деканом вновь созданного Электротехнического факультета, переименованного в 1924 году в Электрический. Функции декана он исполнял, кроме того, в 1921 - 1925, 1934 - 1935 и 1937 - 1945 годах. В 1933 году стал почетным членом Товарищества Электриков Чехословацких (ESC). Одновременно он преподавал в Государственной высшей школе строительных машин и Электротехники имени Вавельберга и Ротланда, а также в "Высшей школе государства деревенского" и на различных курсах. Был награжден многими польскими и иностранными наградами, в том числе являлся кавалером Командорского креста Orderu Polonia Restituta. После немецкой оккупации с 1942 по 1944 год М. Пожариский руководил Электрическим отделом Государственной высшей технической школы. Являлся автором многих работ по электротехнике. Во время Варшавского восстания он задержался в мазовецком Grodzisku, а непосредственно по отступлению немцев осуществлял усилия по возрождению деятельности Варшавской Политехники, но, как написано в некрологе '...коварная смерть прервала его старания 22.04.1945 года'. Похоронен он был на Powazkowskim кладбище (место 142-V-28). В Варшаве в настоящее время есть улица, носящая имя этого выдающегося польского ученого-электротехника. 1. "Н.А. Милютин . Некрологи", Москва, 1873; 2. ГАОО Ф3 оп6 д8960; 3. ГАОО Ф3 оп7 д10966; 4. ГАОО Ф3 оп4 д6365; 5. Личный архив А.Магерамова. 6. Jerzy Kubiatowski i Anna Jakubowska - biogram w Słowniku Biograficznym Technikyw Polskich nr.1 (s.121-123) 7 "80 lat Stowarzyszenia Elektrykyw Polskich 1919-1999" (COSiW SEP 1999) s.290 8. Jyzef Pilatowicz - "Professorowie Politechniki Warszawskiej w dwudziestoleciu miedzywoennym" (Oficyna Wydawnicza Politechniki Warszawskiej - 1999) 9. "Н.А.  Милютин . Некрологи"" (Москва, 1873);
  
  
  
  
  Tiumaczenie - Agnieszka Grzelak
   Tematem poniższego artykułu autor zajął się przez przypadek, zainteresowało go nazwisko jednakowo brzmiące z nazwiskiem dobrze mu znanych w Rosji osób. W trakcie badań i poszukiwań autor wyjaśnił, że do dzisiejszego dnia nikt w Polsce, ani też nikt w Rosji praktycznie nie interesował się pochodzeniem nazwiska tej gałęzi rodu, a przecież jest ona niewątpliwie związana z historią dwóch krajów. I chociaż żadnych bliskich rodzinnych więzi rosyjskich Pożaryskich z polskimi Pożaryskimi ustalić się nie udało(artykuł pozostawia to czytelnikom), to rzuca on światło na historię, genealogię i wzajemne relacje pomiędzy narodami. Niechaj ten artykuł będzie próbą ukazania wzajemnych polsko-rosyjskich relacji, gdyż często nie zdajemy sobie sprawy, że poszukujący swych korzeni Rosjanie natrafiają na polskich przodków. I na odwrót! Dodatkową zachętą do napisania tegoż artykułu była odpowiedź jednego z rosyjskich archiwów dotycząca ojca profesora Pożaryskiego-Władysława. Jeśli ktokolwiek w Polsce lub Rosji byłby zainteresowany tematem tego artykułu, proszę o napisanie listu do autora.
   W Warszawie znajduje się ulica nosząca imię znanego polskiego uczonego, profesora Mieczysława Pożaryskiego. Urodził się on 1.10.1875 roku w Warszawie. Jego ojcem był Władysław Pożaryski, syn Franciszka, a matką Leokadia Pożaryska, z domu Smolak. Na podstawie korespondencji autora artykułu z synem profesora Mieczysława Pożaryskiego, profesorem geologii Władysławem Pożaryskim, urodzonym w 1910 roku udało się odtworzyć drzewo rodowe rodziny Pożaryskich od wieku XVIII na Litwie, a także ustalić prawdopodobne pochodzenie tej gałęzi rodziny. Trudności w jej odtworzeniu powstały przede wszystkim z powodu braku dokumentów dotyczących przodków Mieczysława Pożaryskiego w Archiwum Głównym Spraw Dawnych w Warszawie, gdzie przechowywane są dokumenty dotyczące szlachty Rzeczpospolitej Polskiej Obojga Narodów i w Rosyjskim Państwowym Archiwum Historycznym w Sankt-Petersburgu, w którym przechowywane są materiały o szlachcie Imperium Rosyjskiego, w tym i o polskiej szlachcie z okresu rozbiorów Polski. Pan Władysław Pożaryski napisał w liście do autora tego artykułu następującą informację: '...znam przodka, od którego rozpoczyna się dobrze udokumentowana historia polskiej linii naszego rodu na Litwie. Był nim Franciszek Pożaryski- właściciel majątku Antusowo,w guberni kowieńskiej, na granicy Paneweż i Dyneburga ( terytorium obecnej Litwy i Łotwy). Dokładne dane dotyczące jego syna Władysława Cezarego Michała, urodzonego w 1842 roku...'. Co mówi historia o miejscu urodzenia i czasach powstania rodu Pożaryskich? To bardzo rzadkie nazwisko funkcjonujące na terytorium Polski, Białorusi i Rosji w odróżnieniu od dość często występującego nazwiska Pożarski. Nazwisko Pożaryski pozostaje rzadkim do dziś, gdyż autorowi artykułu udało się odnaleźć zaledwie pięć osób noszących to nazwisko, podobnie sytuacja ma się w Polsce, gdzie zarejestrowanych jest tylko pięć osób noszących to nazwisko, a na Białorusi nie udało się odnaleźć ani jednej osoby o tym nazwisku. Ciekawość autora skupiła się przede wszystkim na tych terenach, gdzie występowali przedstawiciele tej rodziny. Pojawienie się nazwiska Pożaryski i miejsce narodzin rodu. Przodkowie Franciszka Pożaryskiego na początku wieku XVII żyli, najprawdopodobniej w tych stronach, gdzie przypuszczalnie i pojawiło się po raz pierwszy nazwisko Pożaryski -w rejonie wchodzącym w mińskie, mścisławskie i witebskie województwo w czasach Rzeczpospolitej, a w okresie, gdy ziemie te weszły w skład rosyjskiego imperium przynależały guberniom o tychże nazwach. Nazwisko pojawiło się na początku wieku XVII, Kasper Niesiecki w 'Herbarzu Polskim' po raz pierwszy wspomina je w roku 1600. Prawdopodobnie jeden z polskich dworzan wszedł w owym czasie w posiadanie majątku Pożary czy też Pożaryszcze (w rejonie siennieńskim w okręgu witebskim do naszych czasów przetrwało sioło Pożaryszcze, które jest wspomniane u Bonieckiego). Zgodnie z tradycjami polskiej szlachty, od tej chwili nosił on nazwisko pochodzące od nazwy jego majątku. Wejście w posiadanie majętności ziemskiej następowało w różny sposób, na przykład mogło być formą nagrody za dobrą służbę dla króla czy księcia, mogło być kupione przez samego szlachcica bądź być trofeum wojennym. W ten sposób przodek rodu stał się Pożaryskim czy też Pożaryckim. Wiadomo także, że we wspomnianym Klimowiczewskim powiecie (byłym powiecie klimowickim Rzeczpospolitej, obecnie to rejon klimowicki na Białorusi) w radzieckim wydaniu map w roku 1989 oznaczono dwie wsie pod jednakowym nazwaniem ' Pożary'; znajdują się one 4 km od siebie i północnych miejscowości Pawłowiczy i Niedźwiedź. Możliwe, ze nazwa Pożary- to liczba mnoga od nazwy dwóch majątków dających następnie nazwę całemu rodowi. Czy wsie te mają cos wspólnego z rodziną Pożaryskich, dziś trudno powiedzieć. Związane to jest z tym, iż jeśli czytelnik zna prawa rządzące polską heraldyką rozumie, że na podstawie etymologii można wnioskować, iż miejsce jej powstania było 'gorącym', miejscowości, od których powstało nazwisko, mogły się nie zachować do naszych czasów. Miejsca te, oprócz pożarów, wiele razy ulegały najazdom i niejednokrotnie przechodziły z rąk do rąk. Walki na tych terenach trwały przez wiele lat, ziemie wchodziły w skład Rusi Kijowskiej, Litwy, Polski, Szwecji, Imperium Rosyjskiego, ZSRR, Białorusi. Prawdziwy terror przeciwko ludności Białorusi był związany z okupacją tych terenów przez Niemców w czasie drugiej wojny światowej i wówczas zginął co trzeci mieszkaniec tych terenów. A w okresie powojennym ziemie te dotknęła tragedia czarnobylska. Nazwisko Pożaryski po polsku dźwięczy podobnie jak pokrewne mu etymologicznie nazwisko Pożaryski, Pożarski, Pożarzycki. Pożaryckich w Polsce autor nie odnalazł, natomiast jest to dość popularne nazwisko w Rosji i Białorusi, w jednym tylko mohylewskim powiecie w książce telefonicznej występuje ich około 10 osób. W rzeczywistości są to różne warianty tego samego nazwiska. Po prostu różni członkowie rodu zaczęli władać różnymi ziemiami i majętnościami, nazwisko ich przekształcało się. Na przykład, spadkobiercy - synowie wyrośli i pożenili się, ojciec podzielił pomiędzy nich przynależną mu ziemię, bądź rodzice umarli i dzieci otrzymały ich majątek. W tym wypadku po otrzymaniu spadku synowie zgodnie z tradycją częściowo zmieniali swe nazwiska, które jednak pozostawały związane z nazwą Pożary . W ten sposób jeden z nich stawał się Pożaryskim, drugi Pożaryckim, a trzeci Pożarzyckim. Oczywiście zmiana nazwiska nie była sprawą tak częstą, co można zaobserwować w wieku XVII-XVIII, na przykładzie pułkownika wojsk Wielkiego Księstwa Litewskiego Aleksandra Pożaryskiego, który w 1773 roku władał dobrami Choszczewka i Sarnowka w Ziemi Ciechanowskiej, ale nie zmienił swego nazwiska. Nosicieli czterech wspomnianych wcześniej rodzin wspomina się także po roku 1600 przede wszystkim jako mieszkańców wschodnich ziem polskich. Występują oni w powiatach mohylewskim, mścisławskim, połockim, witebskim, wileńskim, orszańskim, a w końcu wieku XVIII pojawiają się we wzmiankach na ziemi mazowieckiej i na Wołyniu. W książce 'Orszańska Szlachta' Z.Dziadzienka ( w języku białoruskim) wspomina się o Pożaryskich ' Eliasz-orszański szlachcic'(1669). ' Hieronim-szlachcic orszańskiego powiatu' (1674), N.Pożarycki - 'orszański szlachcic'(1746). 'Stefan-orszański szlachcic'(1703). Pożarycki oprócz tego wspominany jest na Wołyniu (w 'Herbarzu Wołyńskim', Towarzystwo 'Pro Archivo', Kraków). Ziemie te Rzeczpospolita straciło w wyniku kolejnych rozbiorów na korzyść Austrii, Rosji i Prus. Przynależność do polskich herbów rodu Pożaryskich i polska heraldyka. Autor artykułu ustanowił przynależność różnych gałęzi rodziny Pożaryskich tylko do dwóch polskich herbów. Pierwszy z nich to herb Bełty, do którego należał pułkownik wojsk Wielkiego Księstwa Litewskiego - Aleksander Pożaryski z Mazowsza i jego syn Wincenty oraz wielu Pożaryskich, Pożaryckich i Pożarzyckich na terytorium dzisiejszej Polski, Ukrainy i Białorusi. Drugi herb -Krzywda ( odmiana herbu Lubicz), do którego należał Franciszek Pożaryski z majątku Antusowo w Nowoaleksandrowskim powiecie ( od 1918 roku - zarasajski rejon Litwy), między miastami Paneweż a Dyneburgiem (obecnie Daugapils). Przypuszcza się, iż przodkowie Franciszka Pożaryskiego przyłączyli się do herbu Krzywda po 1700 roku. Możliwe, że do tego momentu pieczętowali się oni herbem Bełty, przecież przechodzenie od jednego herbu do drugiego było zupełnie możliwe wśród polskiej szlachty. Potwierdzeniem tej wersji wydarzeń może być informacja, że rodzina profesora pochodziła '...według ruskich podań z ziem północnych od czasów kniazia Iwana Fedorowicza'. W tym przypadku niewątpliwie chodzi o kniazia Iwana Fedorowicza Mścislawskiego (?-1586 ), Giedyminowicza, wojewodę Iwana Groźnego i Fiodora Joanowicza, który w czasach Borysa Godunowa był zesłany i zmarł w Kiryło-Biełozierskim Monastyrze. Może Iwan Fiodorowicz Mścisławski był tym magnatem, który nagrodził rodzinę Pożaryskich majątkiem w mścisławskim województwie i pozostawił w ich księgach rodowych wspomnienie o tym fakcie? A dopiero w wiekach późniejszych przodkowie profesora zakupili majątek Antusowo na Litwie i przyjęli herb powstały dopiero w wieku XVI? Informacje o przynależności swych przodków do herbu Krzywda pan Władysław w swym liście do autora z dnia 22.07.2005 roku opiera o dokument z roku 1712, który to dokument jest w jego posiadaniu. Inne współczesne polskie źródła historyczne dotyczące polskiej heraldyki: Ryszard Jurczak w Dynastic Genealogy i New Boniecki w 'Genealogy of Polish-Lithuanian Elites' w ogóle tego faktu nie potwierdzają, i wśród spisu nazwisk przynależących do herbu Krzywda nie ma żadnych Pożaryskich, ani innych podobnych nazwisk. Występują oni tylko przy herbie Belty. Dlaczego zatem to tak istotne dla naszych rozważań? Sedno w tym, że jeśli przodkowie Mieczysława Pożaryskiego przynależą jednak do herbu Bełty, to ich przodkowie pochodzą:...' od rycerza przybyłego do Polski w 880 roku z Moraw...' i są krewnymi Chochorowskich i Śniechowskich, protoplastów herbu. Właśnie o nich pisze Paprocki: '...wcześniej mieli to samo nazwisko...'. Również to źródło informuje, o tym, że Chochorowscy w XV wieku mieszkali nieopodal stolicy Polski Krakowa '...na Pogórzu niedaleko od Sącza'. A 'Herbarz Polski' XIX wieku informuje, że Śniechowscy władali w 1730 roku '...majątkiem Śniechy w Ziemi Dobrzyńskiej'. Jeśli chodzi o wersję drugą, to herb Krzywda pojawił się dopiero w wieku XVI, jako wariant herbu Lubicz. Wspomina się o pieczętowaniu nim tylko wśród szlachty na Białorusi, Ukrainie, Litwie i w Polsce. W 'Herbarzu Szlacheckim Rzeczypospolitej Obojga Narodów' Tadeusza Gala, jest jeszcze wspomnienie o przynależności niektórych gałęzi rodu do herbów Pomian i Prawdzic, ale bez konkretyzacji osób. Dlatego fakt ten nie był rozpatrywany przez autora niniejszej publikacji, przynależność Pożaryskich do herbu Krzywda wspominana jest tylko w dokumentach prywatnego charakteru. Oprócz tego na ziemiach wschodnich spotyka się jeszcze informacje o Pozarzyckich herbu Ostoja, ale oni, najprawdopodobniej, jak i wspomniane wcześniej przypadki, pochodzą z rodzin, które przeszły do innego herbu. Wyjątkowość polskiej heraldyki wiąże się z tym, iż można ją wyrazić formułą: 'We wszystkich państwach herby należą do rodów, a w Polsce to rody przynależą herbom'. Istnieją herby, do których przynależy ponad 500 rodów szlacheckich, istnieją i te, liczące o wiele mniej. Na przykład herb Bełty, zgodnie z zebranymi przez autora informacjami liczy 63 rody, liczba których, różni się od wyżej wspomnianych polskich źródeł, liczących w herbie 36-39 nazwisk. Do herbu Krzywda źródła te włączają od 70 do 71 rodzin. W polskiej heraldyce istnieją, tak nazywane 'własne herby', należące tylko do jednej familii - rodu. W szczególności w herbie Bełt występuje kilka wariantów herbów, do jednego z nich należy rodzina Pylińskich, do pozostałych odnoszą się po 2,3,4 i więcej rodzin. Naliczyłem 6 różnych wariantów herbu, a w przypadku herbu Krzywda - 2. Przy czym Pożaryscy posługiwali się zarówno wspólnym herbem Bełty, jak i własnym herbem, Pożarzyckich, różniącym się od herbu podstawowego obecnością brązowego horyzontalnego półksiężyca w dolnej części kopii, z promieniami skierowanymi do góry. W polskiej heraldyce istnieje 15000 herbów. Władysław Pożaryski uczestnik powstania 1863-1864 roku Szczególnie chciałbym zatrzymać się na dowodach, odnalezionych przez mnie w Państwowym Archiwum w Omsku o okresie przebywania Władysława Pożaryskiego na zsyłce w tomskiej guberni i przypuszczalnym uczestnictwie w powstaniu 1863-1864. Myśl o istnieniu takowych dokumentów narodziła się u autora artykułu po zapoznaniu się z pracą naukową Swietłany Muliny 'Uczestnicy polskiego powstania 1863 roku na zsyłce w zachodniej Syberii', Omsk 2005r, w której w 'Spisie uczestników powstania 1863-1864, zesłanych na Syberię Zachodnią' występuje szlachcic Władysław Pożaryski, syn Franciszka, lat 25 i ukazany jest numer jego sprawy. W drodze poszukiwań tego dokumentu i innych, w których wystąpiło nazwisko Pożaryski, odszukano dokumenty pod nazwą 'Sprawy Ministerstwa Spraw Wewnętrznych o oswobodzeniu zesłańców politycznych Ubrasiewicza i Pożaryskiego od nadzoru policyjnego.' Oczywiście dokumenty dotyczące tych spraw nie zachowały się w pełni, ale rzucają one jakieś światło na losy życiowe Pożaryskiego. W tym dokumencie mówi się o Pożaryskim jako zesłańcu na Syberię w wyniku ''по конфирмации pomocnika naczelnika Kraju Północnego Milutina jako podejrzanego o udział w buncie...i od 1864 roku mieszkał w Tomsku, [pracując] jako wychowawca ... kawaler.'. Z wymienionych dokumentów płynie kilka informacji: Uczestnictwo w powstaniu nie zostało mu udowodnione na podstawie śledztwa, co może dowodzić, że jego zesłanie nosiło charakter prewencyjny. Nie był zatrzymany z bronią w ręku na polu walki przeciwko Rosji i nie był rozpoznany jako uczestnik oddziałów powstańczych 'żandarmów- szubieniczników' i 'żandarmów- nożowników', a także innych akcji przedsięwziętych przez powstańców. 3.Rosyjskie władze pozwoliły mu zajmować się działalnością wychowawczą w Tomsku nie bacząc na podejrzenia, które przyczyniły się do zesłania Pożaryskiego na Syberię, co może być dowodem niekompetencji władz lub też mówi o stworzeniu w miarę ludzkich warunków dla zesłanych Polaków. Na koniec prześledźmy dokumenty dotyczące człowieka, który zesłał Pożaryskiego na Syberię. ' Milutin Mikołaj Aleksiejewicz - znany działacz państwowy, brat D.A. Milutina. Urodził się 6 czerwca 1818 roku. Na audiencji u imperatora 31 sierpnia 1863 roku miał możliwość przedstawienia swego pomysłu dotyczącego reformy rolnej w Polsce. Wkrótce potem, w charakterze sekretarza stanu Jego Wysokości Imperatora dla wyjątkowo nadzwyczajnych spraw, wyjechał on do Królestwa Polskiego, aby na miejscu zapoznać się z sytuacją. Punktem wyjścia polskich reform powinien być według niego nowy status chłopów, którym po przyjeździe zajął się w pierwszej kolejności. Już w 1864 roku, 19 lutego została wydana najwyższa ustawa o położeniu polskich chłopów, razem z ustawą dotyczącą położenia polskich gmin, o likwidacyjnej komisji, o porządku wprowadzenia w życie nowych postanowień. Głównymi założeniami nowej Ustawy było: przejście ziemi uprawianej przez chłopów na ich własność, ustanowienie tylko jednego podatku ziemskiego, zgoda wykupienia serwitutów tylko za zgodą chłopów, pozwolenie na przejście ziemi chłopskiej tylko wraz z chłopami. Umarł on 26 stycznia 1872'. Z dokumentów dotyczących sprawy Urbasiewicza i Pożaryskiego, wynika, że o ile w 1864 roku Władysław został wysłany do Tomska i w dokumentach 1872-1873 roku nazywany jest byłym studentem Uniwersytetu Petersburskiego, to w okresie pomiędzy 1861 a 1864 musiał uczyć się w tym uniwersytecie. W dokumencie Kancelarii MSW Gubernatora Tomska, informuje się, że 16 kwietnia 1866 roku Pożaryski, na podstawie wydanego mu przez gubernatora pozwolenia wyjechał do Kostromy. Rok wcześniej ' Wielmożny Imperator miłościwie zezwolił...zwolnić Władysława Pożaryskiego od nadzoru policyjnego i zamieszkania wszędzie za wyjątkiem stolicy i stolicznych guberni oraz Zachodniego Kraju...[Podpis]: Zas. Ministra Spraw Wewnętrznych, towarzysz Ministra Świty Jego Wysokości generał-major...'. Takie interesujące historyczne fakty miały miejsce w końcu wieku XIX- imperator Aleksander II i zastępca Ministra Spraw Wewnętrznych osobiście zajmowali się sprawami zesłańców? Może dotyczyło to tylko polskich powstańców? W sprawie Urbasiewicza i Pożaryskiego zachowały się dokumenty pokazujące dość interesujące relacje pomiędzy rosyjskimi władzami, a przyszłym pracownikiem banku Władysławem Pożaryskim! W 1872 roku zesłańcom pozwalano powrócić do guberni zachodnich i ojciec przyszłego profesora wykorzystał tę możliwość. Nie pojechał do swego majątku, gdyż ten został już skonfiskowany, ale zdecydował się osiedlić w Warszawie, gdzie zgodnie z Ancestry.com., ożenił się w 1874 roku z Leokadią Smolak. Jego syn, Mieczysław, urodził się w Warszawie 1 października 1875 roku. Profesor Mieczysław Pożaryski (1875-1945). Przyszły profesor rozpoczął swą naukę początkowo w domu rodzinnym od nauczycieli prywatnych, a następnie kontynuował ją w szkole początkowej w Paneweżu, na Litwie. Najprawdopodobniej rodzina mieszkała tam do roku 1887 bez Władysława Pożaryskiego, który pracował w banku w Warszawie i dopiero po ukończeniu przez syna szkoły początkowej zdecydował się zabrać rodzinę do Warszawy. Mieczysław po ukończeniu gimnazjum w 1897 roku wstąpił do Instytutu Technicznego w Petersburgu. Po zakończeniu instytutu w 1897 roku, obronił dyplom na Politechnice w Darmsztadzie w 1899 roku i wrócił do Warszawy, gdzie rozpoczął wykłady z elektrotechniki w Mechaniczno-Technicznej Szkole Wawelberga i Politechnice Warszawskiej. W 1901 roku ożenił się z Wandą Grzegorzewską, urodziło im się czworo dzieci- Jadwiga, Jan, Maria i Władysław. Był jednym z inicjatorów i płomiennych propagatorów stworzenia towarzystwa polskich inżynierów- elektryków, a w 1899 roku wstąpił on do Związku Techników w Warszawie, był organizatorem elektrotechnicznej delegatury przy warszawskim oddziale rozwoju rosyjskiego przemysłu i handlu. Uczestniczył w piątym ( Lwów, 1910) i szóstym ( Kraków, 1912) zjeździe polskich techników. Na tych zjazdach Mieczysław Pożaryski agitował za stworzeniem towarzystwa polskich elektryków. W okresie pierwszej wojny światowej rodzina Pożaryskich była w Rosji, najprawdopodobniej na skutek ewakuacji, profesor wykładał w polskim gimnazjum i uczestniczył w pracach Polskiej Szkoły Naukowej, a także pracował w fabryce 'Dynamo' w Moskwie. W 1918 roku powrócił do Warszawy. Był wykładowcą na Politechnice Warszawskiej. W 1919 roku został pierwszym wybranym przewodniczącym Stowarzyszenia Elektryków Polskich (SEP), a w 1925 roku- jego honorowym członkiem. W 1919 roku został profesorem zwyczajnym, a w 1920 roku- nadzwyczajnym profesorem Politechniki Warszawskiej. W okresie wojny polsko - radzieckiej 1920 roku poszedł jako ochotnik do armii polskiej. Po demobilizacji wrócił na stare miejsce pracy i został dziekanem na nowo stworzonego wydziału elektrotechnicznego, który w roku 1924 przemianowano na wydział elektryczny. Funkcję dziekana pełnił on wielokrotnie w latach 1921-1925, 1934-1935 i 1937-1945. 1935 и 1937 - 1945 годах. W 1933 roku został członkiem honorowym Towarzystwa Elektryków Czechosłowackich (ESC). Jednocześnie wykładał on w wyższej Szkole Budowy Maszyn i Elektrotechniki im. Wawelberga i Rotlanda, a także w Wyższej Szkole Gospodarstwa Wiejskiego i na wielu kursach. Był odznaczony wieloma polskimi i zagranicznymi nagrodami, był kawalerem Krzyża Komandorskiego Orderu Polonia Restituta. Podczas okupacji niemieckiej Pożaryski kierował wydziałem elektrotechnicznym w Wyższej Technicznej Szkole Państwowej (1942-1944). Był autorem wielu publikacji z zakresu elektrotechniki. W czasie powstania warszawskiego zatrzymał się on w Grodzisku Mazowieckim, a po wycofaniu się wojsk niemieckich rozpoczął starania w celu odrodzenia działalności Politechniki Warszawskiej, jednak nagła śmierć przerwała te działania dnia 22.04.1945 roku. Został pochowany na Cmentarzu Powązkowskim (kwatera 142-V-28).
Оценка: 5.76*8  Ваша оценка:
По всем вопросам, связанным с использованием представленных на ArtOfWar материалов, обращайтесь напрямую к авторам произведений или к редактору сайта по email artofwar.ru@mail.ru
(с) ArtOfWar, 1998-2023