ArtOfWar. Магерамов Александр Арнольдович. Глава3. Jeńcy z armii napoleońskiej zesłani do Omska i wcieleni do Sybirskiego Kozackiego Wojska Liniowego

Магерамов Александр Арнольдович
Глава3. Jeńcy z armii napoleońskiej zesłani do Omska i wcieleni do Sybirskiego Kozackiego Wojska Liniowego

[Регистрация] [Найти] [Обсуждения] [Новинки] [English] [Помощь] [Построения] [Окопка.ru]

Комментарии: 12, последний от 13/03/2013. © Copyright Магерамов Александр Арнольдович (beltypm@mail.ru) Размещен: 27/06/2007, изменен: 04/06/2013. 108k. Статистика. Статья: История Война1812 года Годы событий: 1813-1837	Оценка: *5.7925** Ваша оценка:
Аннотация: Продолжение Главы 2. Сокращенный вариант со списками военнослужащих на польским языке.

W Państwowym Archiwum Omskiego Okręgu zachowały się dwa dokumenty mówiące o jeńcach wojennych napoleońskiej armii, którzy następnie odbywali służbę w Syberyjskim Kozackim Wojsku w okresie od 1813 do 1827 roku. W skład ich wchodzą dwa wojskowe dokumenty, podpisane jako "służbowy spis polskich jeńców wojennych". Zachowały się spisy 2-ego, 4-ego, część 5-ego ( 10 ludzi ze 170), 6-ego, 7-ego, 8-ego i 10-ego pułków Syberyjskiego Kozackiego Liniowego Wojska, a także inne materiały. Nie udało się odnaleźć służbowych spisów 1-ego, 3-ego, większości 5-ego, 9-ego pułku i dwóch konno-artyleryjskich rot. O tych oddziałach materiały były zbierane z innych spisów, a te zawierają o wiele mniej danych niż służbowe. Oprócz tego, w dokumentach znajdują się: spisy jeńców wojennych, którzy złożyli przysięgę na wierność carowi, armaturne spisy o ich materialnym położeniu, spisy o przydziałach do innych wojsk i pododdziałów 30 -ej dywizji, w skład, której w tym czasie wchodziło SKLW. Ogromna większość jeńców, jak napisano w istniejących spisach służbowych była "narodowości polskiej", ale wspominani są także Austriacy, w tym czasie nazywani również i cesarcami, Francuzi i Niemcy. Interesująca jest kwestia, kim byli ludzie walczący pod francuskim sztandarem przeciw Rosji, odbywający służbę w Rosji?

W trakcie poszukiwań i systematyzacji dokumentów odnaleziono rozkaz komendanta 30-ej dywizji,generała-lejtnanta Głazenappa Nr3017 z dnia 17.12.1813 r., w którym "...rozkazuje się ...o przysięgnąwszych na wieczne rosyjskie poddaństwo polskich jeńców wojennych "(PAOO F67 ).Oczywistym jest, że po odnalezieniu tego rozkazu przy rozszyfrowywaniu pisowni imion i nazwisk(przezwisk), większe zaufanie wzbudzały właśnie rejestry służbowe. Problem polegał na tym, że jedno i to samo nazwisko pisarze wojska kozackiego innych części korpusu syberyjskiego, mogli w różnym czasie i w różnych pododdziałach zapisywać całkiem odmiennie. Jako przykład może posłużyć tak proste nazwisko, jakie posiadał jeniec Andrzej Wit. W różnych dokumentach zachowały się następujące warianty jej pisowni: Wipt, Witt, Wejt. Tylko po odszukaniu własnego podpisu tegoż jeńca "Andrzej Wit" w języku rosyjskim w uroczystej przysiędze 13 lutego 1814 roku, udało się, jak się wydaje, z dostateczną pewnością, prawidłowo odczytać to nazwisko. Tym bardziej, że Andrzej Wit był człowiekiem wykształconym, znał 5 języków, mało prawdopodobnym wydaje się by mógł z lenistwa zapisać jedno "t" na końcu swego nazwiska. W przypadku, gdy nie udawało się dojść do jednoznacznego wniosku dotyczącego pisowni nazwiska, w spisie jeńców dołączonym do artykułu podawane są dwa lub nawet trzy warianty pisowni nazwiska. Nie udało się odszukać dostatecznie pewnego źródła, aby zapisać prawidłowo, dlatego wymienione są wszystkie warianty występujące w dokumentach. Na pisownię nazwisk wpływ miała polska wymowa niektórych głosek niewystępujących w języku rosyjskim. I tak, w spisach występują takie nazwiska jak Brzeziński (Бжезински) i Brrzezinski (Бржезински). Błędy mogą dotyczyć takich liter jak ch i h, miękkich głosek, rz i ż, u i ó itp. Nie można i zapominać o tym, że większość jeńców wojennych była analfabetami i nie mogła wiedzieć, czy ich nazwiska zapisane są prawidłowo po rosyjsku. Dostatecznie istotnym wydaje się również fakt, że w tych czasach nie wszyscy posiadali nazwiska. Osoby pochodzenia nie-szlacheckiego mogły być nazwane przezwiskiem lub imionami ojców, dlatego nazwisko otrzymywali oni po przyjeździe na Syberię. Dowodem tego mogą być nazwiska podobne do nazwisk rdzennych Rosjan, jak Litwinow, Martow, Poliakow, Szłynkow, Szczepow, Wojciechow. Zwracam uwagę czytelników, że w spisach służbowych na początku pisało się imię, a następnie imię ojca i dopiero potem nazwisko, przy czym bardzo często było ono jednoznaczne z imieniem ojca. Przytaczając spisy zgodnie z obecnym szykiem w języku rosyjskim, zapisano nazwisko jako pierwsze przed imieniem jeńca. Zmianie uległ także zapis daty, na przykład, zamiast "październik, 12 dnia", a właśnie tak zapisano w większości dokumentów, w artykule pisze się "12 października".

W archiwum występują także inne dokumenty: armaturne spisy jeńców wojennych, spisy dotyczące wypłaty pieniędzy, rozkazy o nagrodach, przeniesieniach, raporty oficerów SLKW, omskiego pułku garnizonowego, batalionów oraz inne dokumenty. Część z nich znajduje się w dobrym stanie, a część praktycznie jest stracona, gdyż miała kontakt z wodą. Pewna ilość posiadanych dokumentów jest już praktycznie całkowicie lub we fragmentach nieczytelna. O każdym z jeńców gromadziłem na fiszkach informacje, a z wielu wariantów pisowni nazwiska, wybierałem najbardziej prawdopodobny opierając się o dokumenty zawierające własnoręczny podpis osoby lub ten wariant, który pojawiał się w spisach służbowych. Informacji dostarczał także "Spis szlachty"( http://www.HerbarzPolskiAdama Bonieckiego-Indeksnazwisk-Ornatowski_com.htm), i Polski kalendarz kanoniczny(Polski kalendarz kanoniczny, imiona katolickie. Polska wersja;).

Problem w tym, że zmianom w pisowni ulegały nie tylko nazwiska, ale często ulegały rusyfikacji i imiona - i tak Jan stał się Iwanem, Józef - Osipem, Grzegorz- Grigorijem, Maciej i Mateusz- Matwiejem itd. W jednych spisach jeńcy zapisani są jeszcze pod własnym imieniem, a w kolejnych już z rosyjskim imieniem. Po 1827 roku w spisach pojawiają się praktycznie już wyłącznie imiona zrusyfikowane. Oprócz tego, przy zapisie imion w dokumentach pojawiło się bardzo dużo błędów, przy czym najbardziej nie powiodło się imieniu Wawrzyniec, gdyż odpowiednika tego imienia nie ma w języku rosyjskim.

2.strona.

Jaka drogą żołnierze Napoleona znaleźli się na Syberii? Kim byli ci ludzie, z jakich miasteczek i wiosek pochodzili, jakie było ich socjalne położenie, jak trafili do SLKW? Przypomnijmy historię.

"W 1771 roku miał miejsce pierwszy rozbiór Polski. Cesarstwo Austriackie zajęło południowe ziemie polskie między Wisłą i Zbruczem-83 tys.km², z ludnością 2,6 mln. Prusy zajęły ujście Wisły(Pomorze Gdańskie z Warmią), część Wielkopolski i Kujaw bez Torunia i Gdańska- 36 tys. km² i 580 tys.mieszkańców. Rosja zajęła największą część terytorium od wschodu do Dźwiny i Dniestru-92 tys. km² i 1,3 mln ludzi...Państwo straciło ¹/3 terytorium i 30% mieszkańców znalazło się pod obcym panowaniem"(Dybkowska. A. "Historia Polski od czasów najdawniejszych do współczesności" PWN Warszawa 1995; str.151;). Oczywistym jest, że polski naród nie chciał się godzić z takim stanem rzeczy i w 1793 r. zaczęła się wojna polsko- rosyjska. W 1793 r. miał miejsce kolejny rozbiór Polski. Wynikiem tej sytuacji było powstanie w 1794 roku, na czele, którego stanął Tadeusz Kościuszko i rozpoczęły się walki, które przy niezdarnym dowództwie rosyjskiej armii szybko dały przewagę Polakom. Wszystko zmieniło się po przybyciu dla zdławienia powstania feldmarszałka Suworowa, który szturmem wziął Pragę i 10 października rozgromił polskie oddziały pod Maciejowicami. Powstanie było zdławione, naczelnik powstania Tadeusz Kościuszko dostał się do niewoli. Nastąpił trzeci rozbiór Polski w 1795 roku. Państwo polsko-litewskie na więcej niż 120 lat zniknęło z map Europy. Wydarzenia te miały decydujące znaczenie w formowaniu opozycji i sprzeciwu polskiej ludności.

Wpłynęło to w oczywisty sposób na los osób, które są przedmiotem tego artykułu. Szlachta została pozbawiona swoich obywatelskich, politycznych praw i niewyobrażalnej dla dworzan innych krajów wolności. Ogłoszono nową rejestrację szlachty i duża liczba szlachty nie posiadającej ziemi, nazywanej w Polsce zaściankową, było pozbawionych szlachectwa i wykreślonych ze spisu szlachty. Zapisano ich jako mieszczan, chłopów albo jako...Wszystko to było związane z tym, że Polska była jednym z nielicznych państw, w których odsetek szlachty, na przykład na Mazowszu dochodził do 20%. W tym czasie w innych europejskich krajach tego wieku, procent szlachty stanowił 3-5%.Katolickie duchowieństwo straciło bardzo wiele swoich przywilejów, tym bardziej, że religią panującą stało się prawosławie czy protestantyzm. W Cesarstwie Austro-Węgierskim panował, co prawda katolicyzm, ale duchowieństwo i kazania było poddane ścisłej kontroli. Tym sposobem duchowieństwo traciło możliwość wpływania na swoich wiernych. Monarchowie trzech krajów uczestniczących w rozbiorze Polski, zażądali, by odtąd kontakty z papieżem odbywały się tylko za ich pośrednictwem. Chłopi wraz z rozbiorami otrzymali przymus służenia w armii, służba w niej ciągnęła się latami i wynosiła w Austrii 12-14 lat, a w Rosji 25 lat. Gdy Jan Henryk Dąbrowski zaczął formować polskie legiony dla pomocy rewolucyjnej Francji w jej wojnie z Europejskimi dzierżawami, znalazło to gorący oddźwięk w polskim narodzie. Główną ideą, którą ogłosił on, by przyciągnąć do armii Polaków, było zwycięstwo Francji nad Austrią, Prusami i Rosją, i odzyskanie w ten sposób przez Polskę utraconej niezależności. Dąbrowski zgłosił się do naczelnego dowódcy wojsk francuskich we Włoszech, generała Bonaparte i ten wydał zgodę na formowanie polskich legionów w utworzonej republice Lombardii. W maju 1797 roku w legionach Dąbrowskiego według różnych danych było od 7 do 9 tys. Żołnierzy, którzy walczyli we Włoszech. Dowodzili nimi Dąbrowski i Kniaziewicz. W każdym legionie były trzy bataliony i jedna artyleryjska dywizja. Do legionów zaciągali się emigranci i jeńcy znajdujący się w Cesarstwie Austriackim. Polskie Legiony brały udział w likwidacji państwa kościelnego, wojnie przeciwko Neapolowi i innych akcjach wojennych. W okresie drugiej antyfrancuskiej koalicji (1798-1802), legiony walczyły w bitwach przeciwko austriacko-rosyjskim wojskom( 1-y legion-pod Trebin ,2-y przy obronie Mantui) (I. Afonin, A.Gorbunowa, Bałtycki almanach "Polskie legiony w Prusach").

Do 1800 roku Polska jednak niezależności nie odzyskała i to wyzwało odpływ ochotników z legionów. W 1806 roku, już nie generał Bonaparte, a imperator Napoleon, tocząc wojnę z Prusami, wszedł do Warszawy. I znów potok ochotników zwiększył się, bardzo szybko armia polska liczyła 30 tys. żołnierzy. "10 stycznia 1807 roku w licznych okręgach Polski zakończono formowanie polskich pułków pod dowództwem Dąbrowskiego. Nowa polska armia liczyła osiem piechotnych pułków, dwa pułki konnych jegrów, jeden pułk baterii artyleryjskiej i oddzielne części ochotników. Oprócz tego, istniał legion północny, stworzony z austriackich i pruskich jeńców polskiego pochodzenia, przeformowany w 5-y piechotny pułk (w 1808 roku).Na nowo sformowane pułki były włączone w skład francuskich wojsk pod dowództwem generała Wiktora"(I.Afonin, A.Gorbunowa, Bałtycki almanach "Polskie legiony w Prusach").W rezultacie polskie wojsko w składzie francuskiej armii brało udział praktycznie we wszystkich wojnach, które prowadził Napoleon, choć często jako tylko wojska wspomagające. "Zasłużyło się" ono w zdławieniu powstania hiszpańskich chłopów przeciw "wolności, równości i braterstwa" pod Madrytem, Walencją i Saragossą w 1809r.Informacje o tym znalazły się w rejestrach służbowych Kozaków: Pogorzewskiego (Pogorzelskiego) Jana, syna Tymoteusza, Baronowskiego Jana, syna Jana i innych byłych jeńców wojennych. Mamy tu do czynienia z paradoksem historii- ludzie walczący za swobodę własnego kraju, odmawiali tegoż prawa wolności, hiszpańskim chłopom, tłumiąc ich powstanie przeciw francuskiej okupacji. Wspomnieniem tych wydarzeń może być wzmianka z dziennika Henryka Brandta " Polskie wojska w Moskwie w 1812 roku:"...Generał Montion...zapytał, jakie wojska spotykamy najczęściej, i po mojej odpowiedzi, że nikogo nie widzieliśmy oprócz kozaków i uzbrojonych chłopów, dalej pytał, jak wyglądają ci chłopi. Przyszło mi odpowiedzieć,...że mężczyźni ci, choć bardziej dzielni niż hiszpańscy partyzanci, jednako...uzbrojeni o wiele gorzej."("Napoleon w Rosji oczami Rosjan", Zacharow, Moskwa, str.300-301;)

W połowie 1807 roku polska armia Wielkiego Księstwa Warszawskiego składała się:

-z trzech dywizji, w każdej po cztery pułki piechoty, i dwóch pułków kawalerii( jeden pułk konnych jegrów i jeden pułk ułanów);

-jednego batalionu artylerii w składzie trzech rot.

Pułk piechoty miał w swoim składzie sześć rot, połączonych w trzy bataliony. Liczebność roty około 130 żołnierzy. Kawaleryjskie pułki liczyły po cztery eskadry, około 180 ludzi w każdym. W 1809 roku polska armia pod dowództwem księcia Poniatowskiego zdobyła Galicję. W Galicji Poniatowski tworzy tak zwaną armię francusko-galicyjską, składającą się z 6 pułków piechoty i 10 pułków kawalerii. W końcu 1809 roku pułki były włączone w skład armii Księstwa Warszawskiego. Oprócz wojsk Księstwa w służbie Napoleona był Wileński Legion, który wchodził w skład francuskiej armii i brał udział w hiszpańskiej kampanii.

W czasie wojny francusko-rosyjskiej 1812 roku większość polskich sił weszło w 5-y korpus Poniatowskiego w składzie:16 dywizja Zajączka, 17-a dywizja Dąbrowskiego 18-a dywizja Kamieńskiego. Każda dywizja składała się z pułków piechoty(3-4 bataliony składu)i 1-2 pułków kawalerii. Oprócz polskiego korpusu we francuskiej armii znajdowały się następujące polskie pododdziały:

-4, 7 i 9-y pułki piechoty w składzie 28-ej dywizji w 9-ym korpusie;

-15-a kawaleryjska brygada Niemojewskiego w zestawie 6-ego i 8-ego pułku ułańskiego, a także

2-ego pruskiego pułku husarskiego w zestawie:1-ej lekkokonnej dywizji 1-ego korpusu kawaleryjskiego;

-4-a lekkokonna dywizja Rożnieckiego w zestawie 2,7,11,3,15 i 16-ego ułańskich pułków (po trzy eskadry w każdym pułku)

-14-y pułk kirasjerów (dwie eskadry)razem z 2 Westfalskim Kirasjerskim Pułkiem tworzyły brygadę 7-ej dywizji ciężkiej kawalerii 4-ego korpusu kawaleryjskiego;

-10-ty pułk husarski w 16-ej brygadzie 2-ej lekkokonnej dywizji 2-ego korpusu kawaleryjskiego;

- 5,10,11-y piechotne pułki w brygadzie księcia Radziwiłła w 10-ym korpusie Macdonalda( Te pułki były we Wschodnich Prusach, szły przez Labiau, Tilzit do granic Imperium Rosyjskiego, a w 1812-1813 latach odwrót szedł tą samą drogą i wojska te brały udział w obronie Gdańska).( I.Afonin, A.Gorbunowa, Bałtycki almanach "Polskie legiony w Prusach").

Kiedy Napoleon przygotowywał się do wojny z Rosją, wielkość polskich wojsk znów wzrosła i zaczęła przewyższać 100 tys. ludzi. Po rozpoczęciu działań bojowych w miastach: Wilno, Słonim, Białystok, Nieśwież, Mińsk i innych zaludnionych punktach, wchodzących w skład Rzeczpospolitej do czasów rozbiorów, było dodatkowo sformowane jeszcze kilka wojskowych części. "24 czerwca 1812 roku zaczął się moskiewski pochód wielkiej armii. W południe 28 czerwca do Wilna- dawnej stolicy Litwy-uroczyście wkroczyły wojska wielkiej armii. Na przedzie szedł 8-y ułański pułk księstwa warszawskiego, którym dowodził pułkownik książę Dominik Radziwiłł, potomek litewskich książąt. 1 lipca 1812 roku Napoleon podpisał dekret o powstaniu litewskiego państwa -i stworzeniu czasowego rządu. "... Wszystkiego, w połowie listopada 1812, nie licząc części gwardii( ułanów Konopki i Tatarów Achmatowicza), litewskie wojska liczyły 8 batalionów,15 eskadr, 1 artyleryjską rotę- ogólna liczba ludzi wraz z żandarmami liczyła 19000" ( Genstab.Ru Kudriaszow J. "Siły zbrojne Księstwa Litewskiego 1812 roku").

Polski 5-y korpus brał udział w walkach pod Borisowem, o czym pisze I.I. Suchecki w swoim dzienniku: "9-ego listopada, rano, około 6-ej godziny, było słychać wystrzały z armat i różnych ogniostrzelnych przyrządów. To była potyczka rosyjskiego wojska, stojącego pod dowództwem admirała Cziczagowa, z polskim wojskiem pod dowództwem generała Dąbrowskiego.

4strona.

Bitwa ta ciągnęła się do 5- ej po południu i zakończyła tym, że polski generał, straciwszy 7 armat i ponad 2 tysiące żołnierzy, był zmuszony wycofać się po trakcie moskiewskim, przez Borysow i Loszincę, a za nim ciągnęło rosyjskie wojsko, które i w czasie drogi wybiło dużo nieprzyjacielskiego wojska" (Dziennik Sucheckiego - (http://www.rpp.nm.ru/suhetsky.html)).

Polskie wojska według świadków stanowiły znaczącą siłę francuskiej armii, walczącej w Rosji, stanowili też największą liczbę cudzoziemców dostawczych się do niewoli. I tak, M.A.Wołkowa w listach do W.I.Lanskiej pisze: "Wśród wielu przyjemności, mamy i tę, że przyszło nam żyć pod jednym niebem z 3000 francuskimi jeńcami. Wszyscy żołnierze-to Polacy, Niemcy, Włosi, i Hiszpanie. Najwięcej Polaków..., wielu pobili za szaleństwa..."(Napoleon w Rosji widziany oczami Rosjan" Zacharow, Moskwa, str.56) Ten sam obraz opisano w Tambowie: "Tambow pełen jest jeńców. Francuzi odnoszą się do swojej klęski jak do niepowodzenia, które można naprawić. Polacy wiedząc, jak ich nienawidzą u nas, podają się za Holendrów albo Niemców. Żałośni Hiszpanie i Portugalczycy: są na wolności i codziennie przychodzą prosić jałmużny."("Napoleon w Rosji widziany oczami Rosjan", Zacharow, Moskwa, str.83)

Według danych zebranych przez Archiwum Państwowe Okręgu Omskiego z liczby ponad 1250 jeńców wojennych, odbywających służbę w SLKW, osób narodowości francuskiej odnaleziono zaledwie dziesięć. W tym tylko cztery osoby- Albert Lui, Veigon Aleksander, Kanbe Piotr, Frankiew Józef z pewnością pochodzili "z Francuzów", gdyż zapisani są w oddzielnym rejestrze, z nagłówkiem "O francuskich jeńcach wojennych, pragnących wrócić do swojej ojczyzny."( F 67 opis1 sprawa (dzieło)93 str.84-86). Piątą osobą, o której jest jeszcze więcej danych, za wyjątkiem narodowości jest - Wit ( Witt) Andrzej, syn Wita. W tym rejestrze nie występuje, możliwe, że wrócił on do ojczyzny w latach 1814- 1815. Możliwe jest również, że z jakichś względów zdecydował się on na pozostanie w Rosji. Odnaleziono zapisy o osobach noszących nazwisko Witt, żyjących w Tomskim Okręgu (Czasopismo " Rodacy", Nr4 (32) 2005, str.30).O jego francuskim pochodzeniu mówią następujące fakty: nazwa miejscowości, w której mieszkał, jego nazwisko, służba jedynie w wojsku francuskim, nie ma wzmianki by kiedykolwiek służył w armii polskiej. Walczył przeciwko Prusom, Austrii, Anglii, Hiszpanii, Rosji. O pozostałych Francuzach świadectw pozostało bardzo mało, tylko na podstawie ich nazwisk można przypuszczać, że byli Francuzami. Czworo kolejnych w rejestrze zapisanych zostało jako "cesarcy", lecz po brzmieniu nazwisk można przypuszczać, że byli Polakami z ziem zagarniętych po rozbiorach przez Cesarstwo Austriackie. Są to: Gonczarski Adam, syn Zenobiusza i Jan Jabłoński; narodowości Gruzinca Augusta i Nawaro ( Naberta?) Jana ustalić się nie udało. W tych przypadkach zapisane słowo "cesariec" wskazywało nie na narodowość, lecz na obywatelstwo. Dwie osoby zapisano jako osoby narodowości niemieckiej,: Botsztejn? Amenej, syn Michała i Szplinks (Szplinkiel?) Jan. Postawiony znak zapytania po nazwisku, oznacza, że na podstawie zapisu i stanu dokumentów, trudno jednoznacznie podać prawidłową formę nazwiska. Pozostałe osoby wymienione w rejestrze, a jest ich około 1250 ludzi, sądząc po zapisie o narodowości i miejscu zamieszkania, bez wątpienia, w większości byli Polakami.

"22 października 1812 roku pojawiło się cyrkularne pismo Wiazmitinowa, w którym, według najwyższego rozkazu, wszystkich jeńców wojennych narodowości polskiej zapoleca się oddzielać od pozostałych jeńców i wysyłać do Gieorgijewska, aby tam przydzielono ich do pułków, znajdujących się na froncie kaukaskim i w Gruzji.[ Okres] od lutego 1813 r. do czerwca 1814 roku charakteryzuje się zwiększeniem liczby wysłanych na rozkaz władz jeńców, przy jednoczesnym zmniejszeniu ich napływu. Okres, ciągnący się od czerwca po sierpień 1814 roku, był związany z repatriacją wszystkich pozostałych jeńców..." ( B.A. Bessonow, W.P. Totfałuszin, "Jeńcy wojenni Wielkiej Armii w Saratowskiej Gubernii").

Konieczna jest w tym miejscu informacja o organizacyjno- sztabowej strukturze Sybirskiego Kozaczego Wojska. W encyklopedii syberyjskiej mówi się, że "... w 1773 roku Kozacy Irtyszcy wchodzili w specjalny korpus, zorganizowany dla ochrony przed wtargnięciem oddziału E.I.Pugaczowa, uczestniczyli w walkach z powstańcami. Potrzeba ochrony granic pociągnęła za sobą zwiększenie liczby Kozaków na liniach umocnień. Do 1795 roku było tutaj 2884 Kozaków, w tej liczbie na Iszimskiej czy Presjo- Gorkiewskiej - 812, Irtyszskiej - 1385, Koływano- Kuznieckiej - 687 Kozaków. Osady na liniach tworzyło w 1808 roku Sybirskie Liniowe Kozacze Wojsko, którego ziemie, rozciągały się w Akmolińskim i Semipałatyńskim okręgach i na Ałtaju. W 1808 roku było zatwierdzone położenie Sybirskiego Kozaczego Liniowego Wojska. W skład wojska weszło 6117 frontowych Kozaków wraz z rodzinami. Na czele wojska stał ataman wojskowy, podporządkowany 24-ej Sybirskiej Dywizji Piechoty. W czasie wojny wojsko zobowiązywało się do wystawienia 10 pułków (5950 kozaków) z własnym uzbrojeniem, umundurowaniem i końmi.Za to Kozacy otrzymywali żołd, prowiant i utrzymanie dla siebie i koni w czasie postojów. W czasie pokoju Kozacy mieszkali w twierdzach redutach...Dla lepszego kierowania linia dzieliła się [w czasie pokoju] na 10 oddziałów, a oddział-na 5 dystancji. Wszyscy Kozacy, od 17 roku życia, byli zobowiązani służyć "póki sił" i byli zwolnieni z obowiązku wojennego dopiero na starość, czy na wypadek całkowitej nieprzydatności do służby. Zwolnieni ze służby pozostawali w wojsku, gdyż zabronione było odejście z Kozaczego Rejestru. Skład oficerów powiększano tylko o wyróżniających się , zabronione było przyjmowanie oficerów z innych wojsk. W szeregi Kozaków mogli za to wstępować wszyscy pragnący. Oprócz pułków konnych, wojsko utrzymywało także dwie konno-artyleryjskie roty kwaterujące w Omsku po 12 dział w każdej.

5strona

Dla zarządzania gospodarczymi i administracyjnymi sprawami wojska w 1808 roku była stworzona wojskowa kancelaria...W 1810 roku we wszystkich 10-u oddziałach wojska na podstawie rozkazu generała-lejtnanta G.I.Głazenappa były stworzone szkoły dla nauczania początkowego Kozaków, a w 1813 roku- Kozacka szkoła średnia"(Encyklopedia syberyjska, 1929, Syberyjskie Kozacze Wojsko, str.247). O majątku Kozaków informują dokumenty z 1808 roku mówiące, że mieli oni "prawo otrzymywać przydział ziemi w wielkości po 6 dziesiątek na duszę, żołd w wysokości 6 rubli 16,5 kopiejki, mąki - 3 ćwiartki i owsa 7 ćwiartek w roku, siana w cenie 2 kopiejek za pud i prawo zajmowania się rybactwem na Irtyszu, powyżej Buchtarmy" (http://www.ic.omskreg.ru/~archive/kronika8.html)

Przypuszczalnie w sierpniu 1813 roku przybywa do Omska pierwsza partia jeńców wojennych dla przydzielenia ich do oddziałów 30-ej dywizji. Po sierpniu coraz częściej jeńcy przybywają, ten stan utrzymuje się aż do początków 1814. Największa partia jeńców- ponad 400 osób przybywa w październiku. Jeńców przydzielano do pułków kozackich innych wojsk na Syberii, wkrótce ci, którzy złożyli przysięgę, byli przeniesieni do pułków kozackich. W 1814 roku miały miejsce jedynie przeniesienia z innych oddziałów do pułków i konno-artleryjskich rot SLKW.

Według Służbowych Rejestrów Polaków- Kozaków Sybirskiego Liniowego Kozackiego Wojska można studiować historię wojen napoleońskich. Polskie wojska w składzie francuskiej armii ,czy ,jak napisano w służbowym rejestrze.....Kowalskiego Andrzeja, syna Macieja "Polskie wojsko wchodzące w skład wojska francuskiego", uczestniczyło w bitwach pod Smoleńskiem, Możajskiem, Moskwą, Małojarosławiem, o czym świadczą służbowe rejestry następujących jeńców: Krawczyna Łukasza, Lewandowskiego Wojciecha, syna Jana, Strzeleckiego Antoniego, syna Jakuba, a zapis dotyczący Nilewskiego (Danilewskiego) Mikołaja, syna Aleksandra - donosi o udziale jego w walkach : "1809 roku- przeciw Hiszpanii, Madryt, Walencja;1812 rok - przeciw Rosji, Możajsk". A oto jak wyglądają zebrane dane dotyczące szeregowego Lipińskiego: Lipiński Szymon, syn Jana, lat 40, wzrost 2 arszyna, 5 wierszkow, oczy szare, włosy ciemno-blond, nos prosty, prawa noga zraniona powyżej kolana, urodzony w Tarnopolskiej Guberni, wieś Stupino. Kawaler. Niepiśmienny. Uczestniczył w walkach w 1792 roku i 1799 przeciw Hiszpanii; w 1812 roku przeciw Rosji. Służba: - w Cesarskim wojsku: 6-y konno-jegierski pułk,1792; - w Francuskim wojsku: 1-y pułk piechoty, 1799; - w Polskim wojsku: 9-y ułański pułk; SKLW 9-y pułk kozacki od września 1814 roku.( PAOO, F67 opis1 sprawa 44 tom 2 str.243; str.90-93; str.239-240; str.9a). Nazwanie "Kozak" przysługiwało wszystkim jeńcom, którzy złożyli przysięgę na wierność imperatorowi rosyjskiemu.

Dokument ten poniżej przytaczam w fragmencie:

"Ja, niżej podpisany, obiecuję i przysięgam na Boga Wszechmocnego i Świętą Jego Ewangelię, iż

chcę i powinienem Jego Imperatorskiej Wysokości, swemu prawdziwemu, Miłościwemu Wielkiemu Władcy Imperatorowi Aleksandrowi Pawłowiczowi, Władcy Wszechrosji i Jego Imperatorskiej Wysokości Wszechrosyjskiego Tronu następcy, który będzie naznaczony: wiernie i prawdziwie służyć i we wszystkim podporządkować się nie szczędząc żywota swego do ostatniej kropli krwi i wszystkie Jego Imperatorskiej Wysokości sile i władzy przynależące prawa,(...) uprawomocnione przestrzegać- przy tym w największym stopniu starać się (...)Wszystkiego, co Jego Imperatorskiej Wysokości wiernej służby i pożytkowi państwa we wszelkiej służbie dotyczyć może.

Na koniec mej przysięgi całuję słowa przysięgi i krzyż Zbawiciela mego. Amen. 1813 roku, listopada 5 dnia. Pragnącym wstąpić w wieczne rosyjskie poddaństwo (...)z wojennych jeńców polskich w Kozaków według tej przysięgi przysiąc i podpisać się." Dalej znajdują się własnoręczne podpisy i napisane następujące słowa:" Na tym, że liście przysięgi niektórzy z jeńców podpisali się własnoręcznie na polskim dialekcie...Kozak Filip Talikowski, Kozak Stanisław Domajskii, Kozak Wojciech Prutkowski, Kozak Błażej Gidewski. Zamiast Kozaków Pawła Żylkowskiego, Franciszka Serczaka, Wojciecha Chudeckiego, Józefa Malinowskiego, na ich osobistą prośbę i niepiśmiennością Kozak Klementy Pawłowicz rękę przyłożył. Kozak Wawrzyniec Wojt, zamiast Kozaka Barinskiego, Bazylego Dogana, Wawrzyńca Koszyckiego, Augusta Pusiaka, Franciszka Wodzińsiego na prośbę i z powodu niepiśmienności i za siebie Kozak Antoni Ligenza rękę przyłożył. Kozak Wawrzyniec Wojt, zamiast Kozaków Wojciecha Wielikanowskiego na prośbę jego i z powiodu niepiśmienności i za siebie Kozak Michał Ostrowski Rękę przyłożył. Zamiast Kozaków Jakuba Chedry, Leona Romanowskiego, Michała Dunajskiego, Augusta Kosińskiego, Stanisława Świderskiego, Piotra Gruzińskiego, Jana Piotrkowskiego, Osipa Lachowicza, Antoniego Stawickiego, Pawła Czernieckiego, Wincentego Adamskiego, Józefa Kamieńskiego Kamieńskiego Mikołaja Pietrakowskiego w poświadczeniu piśmienności rękę przyłożył Kozak Antoni Ligenza. Kozak Roch Ciszecki .Do przysięgi prowadził ..... Paweł Pietuchow, przy doprowadzeniu uczestniczył porucznik Kuk...( dalej nieczytelnie)"( PAOO Fond 67 opis 1 sprawa 44 str.127-128)

W "Krótkiej kronice wojsk kozackich" w zapisie o Sybirskim Wojsku Kozackim napisano:"...1813 r. wielu z polskich jeńców wojennych, pragnących na zawsze pozostać w Sybirskim Wojsku Kozackim, zostało przyjętych w jego oddziały.( Kozackie wojska. Podręczna książka Imperatorskiej kwatery głównej. Wydawnictwo W.K. Szenka, 1912 r., AO "Dorwal", 1992, str.273). Wzmianek o tak masowej przysiędze nie ma w innych rozdziałach książki, dotyczących innych wojsk kozackich. Prawdopodobnie, tylko na Syberii postąpiono w ten sposób z byłymi jeńcami, w odróżnieniu od Kaukazu i ziem na zachód od Syberii. Jedyna podobna informacja dotycząca francuskich jeńców zamieszczona jest w " Historii Orenburga i okolic": " Kraj Orenburski był wykorzystywany przez władze jako miejsce pobytu jeńców wojennych armii napoleońskiej, wysyłanych tutaj dużymi grupami i rozmieszczano w garnizonach linii przygranicznej. W drugiej połowie 1812 roku przybyło 923 szeregowców i 14 oficerów, następnie kolejnych 492 szeregowców 15 oficerów. Władze miejscowe otrzymały rozkaz "przyglądania się postępowaniom... jeńców francuskich". Niektórzy z jeńców próbowali uciekać w step kazachski i do Buchary, inni stopniowo powrócili do ojczyzny, ale określona część była przydzielona do Kozackiego Orenburskiego Wojska. W końcu XIX wieku pośród orenburskich Kozaków występowało 48 francuskich nazwisk - potomków jeńców francuskich"( http://his95.narod.ru/oren/istor_3_3.html ).

Z dokumentów wynika, że jeńcy wojenni składali przysięgę na wierność rosyjskiemu tronowi, miała ona uroczystą oprawę i przebiegała w obecności kapłana, oficera SLKW i przedstawicieli administracji państwowej, a następnie byli przyjmowani z batalionów garnizonowych do kozackich pułków. Przy czym brano pod uwagę życzenie jeńca, o czym świadczy zapis z 22 października 1813 roku: "Na rozkaz komendanta 30-ej dywizji polscy jeńcy wojenni wstępujący do kozackiego wojska mają prawo wyboru pułku, w którym chcą służyć".(PAOO F67 opis 1 sprawa 48 strona 562). Żołnierze, niezdolni do służby zasadniczej, byli kierowani do kozackiej szkoły, szpitala wojennego, rzadko z powrotem kierowano ich do pułków garnizonowych. Oczywiście, dowództwo 30-ej dywizji dążyło do tego by jak największa liczba "buntowników" złożyła przysięgę, o czym informuje wspomniany wyżej rozkaz Nr, 3017:"...jakie są informacje..., jak tylko wstąpią na służbę...dostarczyć do kancelarii dla przedstawienia wielmożnemu panu generał - lejtnantowi Głazenappowi. Przy tym nakazuje się, aby z jeńcami, którzy złożyli przysięgę na wierność rosyjskiemu tronowi łaskawie się obchodzić i chronić ich przed ciemiężeniem, jeśli ich zachowanie będzie uczciwe i nie zwrócą na siebie podejrzeń." (PAOO F67 opis1 sprawa 47 strona 861). Oprócz tego, dowództwo starało się nagradzać tych jeńców, którzy nakłonili swoich towarzyszy do złożenia przysięgi wierności carskiemu tronowi. W rozkazie Nr 3434 z 13 grudnia 1813 roku jest mowa:, "złożywszego przysięgę na wierność tronowi rosyjskiemu unter - oficera Dominika Nawrockiego za wzorową służbę i nakłonienie swych towarzyszy do przysięgi- awansować na pięćdziesiątnika". (PAOO F67 opis1 sprawa 47 str.870).

Do 1815 roku to zwanie przysługiwało unter - oficerom, którzy w wojskowej hierarchii stali niżej o jeden stopień od setnika, kozackiego oficera, w następstwie ten stopień także stał się oficerskim (potem w częściach armii zyskał on nazwę "półrotnego").

Zachowała się następująca wzmianka o służbie w charakterze "służących", czyli adiutantów oficerów, odbywających służbę w SLKW: "Jarzeliński Józef - w służbie u podporucznika Broncha od 1 sierpnia 1813, ..., Kramarski Jan - w służbie u majora Mintrezora, Zawadzki Józef - w służbie u podporucznika Królickiego, Drozdowski Hieronim w służbie porucznika Broncha , Fedorowicz Grzegorz - w służbie podporucznika Sadowskiego , Izdebski Antoni - w służbie porucznika S...ego Kazimierza, Kazaczyński Jan - w służbie podporucznika Oknińskiego ( Okińskiego) , Niewiecki Stefan - w służbie u kapitana Broniewskiego , wachmistrz Skurupski Michał - w służbie u porucznika Śmiełowskiego"(PAOO F67 opis1 sprawa 44, strona19). Z wyżej wymienionych oficerów tylko o kapitanie Broniewskim wiadomo, że nie był jeńcem wojennym. Przeciwnie, Broniewski Semen Bogdanowicz (1786-14.02.1858 rok, Petersburg), syn gwardyjskiego chorążego w stanie spoczynku Bogdana Broniewskiego, będącego radcą twerskiego gubernatorskiego urzędu. Zakończył Grodzieński Kadecki Korpus w 1803 roku. Służbę rozpoczął jako chorąży w Niżegorodzkim dragońskim pułku na Kaukazie. W 1808 roku został przeniesiony na służbę na Syberię, gdzie spędził 29 lat. W 1808 roku - podporucznik, adiutant inspektora sybirskich wojsk i naczelnika sybirskich linii generała Głazenappa. Na specjalny rozkaz generał-gubernatora Syberii M.M Spierańskiego - pułkownik, awansowany w 1823 roku na naczelnika edukacji Omskiego Okręgu. Od 1827 roku Generał - major. Od 8 stycznia 1835 roku zajmuje stanowisko generał - gubernatora i komendanta wojsk Syberii Wschodniej z jednoczesnym awansem na generał - lejtnanta. Od 1837 roku senator. ( Świadectwa biograficzne o wychowankach Szkłowskiego, Grodzieńskiego, Smoleńskiego Kadeckiego Korpusu, (http://kdkv.narod.ru/Vilna/Shklov-Biogr.html ).W 1813 roku S.B.Broniewski pełnił funkcję atamana Sybirskiego Liniowego Kozackiego Wojska. O pozostałych oficerach z dużą dozą prawdopodobieństwa można powiedzieć, że wcześniej byli jeńcami wojennymi. Podstawowym dowodem będzie fakt, że ich nazwiska nie pojawiały się wśród komendantów pełniących obowiązki komendantów Kozackich pułków,choć wśród takich są oficerowie mający niższą rangę, niż wyżej wymienieni. I tak, piątym, lejb - atamańskim pułkiem dowodzi kornet Vagin, a jednocześnie znajduje się w nim major Mintrezor, ( F67 opis 1 sprawa 44, str. 34). Innych wzmianek o istnieniu jeńców wojennych w SLKW nie odnaleziono.

7 srtona

To, co dotyczy umundurowania jeńców zostało zapisane w rejestrze z listopada 1813 roku. Informuje się, że u każdego jeńca w tym czasie na wyposażeniu były: czapka (furażka)- 1 sztuka, koszula -1-2 szt., kozaki ( częściej jednak łapcie) - 1 para, portki ( tak w tekście) - 1 para, rękawiczki-1para. ( PAOO F67 opis1 sprawa44 strona43)

W innym rejestrze, z 30 listopada 1813 roku, przy przekazywaniu jeńców wojennych z pietrowskiego batalionu garnizonowego do SLKW przekazano jednocześnie ich rzeczy :kożuchy - 10 szt., szynele- 7 szt., półkożuchy-3 szt.,koszule-22 szt., szarawary-22 szt., kozaki-15 par, łapci- 17 par, onucy- 12 par, rękawic - 14 par, furażek - 20 sztuk, walonek -3 pary,( jeńców było 30). ( PAOO F67 sprawa44 str. 56). Na podstawie tego spisu widać, że u niektórych jeńców nie było w ogóle niczego z więziennego stroju, można, więc przypuszczać, że byli ubrani w mundury zdobyte samodzielnie. Nie mogli oni być w końcu listopada w Syberii całkiem bez odzieży. Zachował się jeszcze jeden zapis o 30 osobach z 15 marca 1814 roku, który świadczy o tym, że u każdego jeńca w posiadaniu był: półmundur, - 1 szt., pantalony -1 para, rękawice - 1 para, czapka - 1 para, torba - 1 szt. ( PAOO F67 opis 1 sprawa 48 str.113), Pozostałe rzeczy stanowiące własność jeńców zapisano w sposób nieczytelny. W rozkazie Nr906 z 24 marca 1814 roku - znajduje się rejestr jeńców wojennych, którym wydzielono po 1 rublu na zakup potrzebnej odzieży. Ponieważ na te czasy utrzymanie żołnierza przez rok kosztowało państwo 8 rubli, można uznać tę kwotę za godziwą.

O tym, że dowództwo nie dzieliło Kozaków na "rodowitych" i "tych z jeńców", świadczy Rozkaz Nr 1473 "...o pomocy Januszowi Olszewskiemu w przejeździe krewnych do Warszawy."( PAOO F67 Opis1 sprawa 48 str.104). Na uwagę zasługuje fakt, że większość jeńców znalazła się w 5-ym pułku (176 przy łącznej liczbie żołnierzy 500). Pułk ten nazywany był także lejb-atamańskim. W pułku tym znajdowała się piąta, tak nazywana "lejb - lotnia", stworzona dla ochrony i towarzyszenia Jego Imperatorskiej Wysokości i członków jego rodziny, świadczy to, że osobom złożywszym przysięgę na wierność Rosji, rzeczywiście dowierzano. Takie sotnie istniały w każdym wojsku, w ilości pięciu i wszystkie razem tworzyły lejb-gwardię Zbiorczo- Kozackich wojsk i konwój Imperatora.( "Wojenna odzież armii rosyjskiej", Moskwa,Wydawnictwo Wojenne,1994, str.358-359) Nie odnotowano praktycznie żadnych incydentów z uczestnictwem Kozaków - byłych jeńców. Wyjątkiem są rozkazy Nr 3437 z 27 grudnia 1813 roku i Nr 3303. W pierwszym mówi się: "... wysłanego do twierdzy Pietropawłowskiej byłego jeńca wojennego Kazimierza Jaworskiego, wzbudzającego oburzenie swoim pijaństwem- przenieść do reduty Nowokamiennej". Następnie w rozkazie mówi się o tym, że jeśli mimo ostrzeżeń, Jaworski dalej będzie pogrążać się w pijaństwie, będzie za to ukarany.( PAOO F67 opis1 sprawa 47 str.870).W kolejnym rozkazie:" Kanonier Jakub Wołyniec, przeniesiony z 1-ej roty konno-artyleryjskiej do 2-ej...za to, że wyraził on skruchę za swe występki w obecności towarzyszy...przekazać mu, że jeśli dalej będzie on czynił podobne występki i grubości, ... na służbie nieposłuszeństwo, wówczas...przekazany zostanie ...sądowi...i na katorgę"( PAOO F67 opis1 sprawa47 str.842). Interesujące jest, że Kozak Wikuł Gusiancew na podstawie rozkazu Nr3408, choć nie był jeńcem wojennym "za...obrazę i pobicia..."naniesione członkom rodziny i towarzyszom był ukarany o wiele surowiej, "w sądzie wojskowym...został skazany na szpicruty i przejście przez szereg złożony z 500 ludzi jeden raz..."(PAOO F67 opis1 sprawa47 str.863).

Biorąc pod uwagę status socjalny jeńcy dzielili się na trzy podstawowe kategorie: dworzanie(szlachta), chłopi, i mieszczanie. Dworzanie stanowili znaczną grupę wśród jeńców, w spisach jest ich około 130, odnoszących się do tej warstwy socjalnej. W zapisach o wielu z nich mówi się, że "nie przedstawiali dowodów swego dostojnego urodzenia". Najbogatszym spośród dworzan można uznać Łożyńskiego Józefa, syna Jakuba, który posiadał 350 chłopów, Jutaszewskiego Józefa, syna Piotra, władającego 50 rodzinami i Wickiego (Witskiego) Stanisława, syna Józefa, którego ojciec był " bogaczem, w posiadaniu którego było 18 wsi". Podstawowa masa tak nazywanych dworzan albo nie posiadała żadnych chłopów, albo miała niewielkie mająteczki.

Chłopi, pochodzenie, których zostało ustanowione, stanowili około 50 osób, przy czym jeden z nich - Stańczyk Jan,syn Antoniego -"z chłopów państwowych". Cechą charakterystyczną polskich nazwisk w tym czasie, było to, że nazwiska chłopskie kończyły się przeważnie na spółgłoskę. Potwierdza to rejestr jeńców: Kubiak Franciszek, syn Andrzeja, Kondrec Paweł, syn Jakuba, Stankiewicz Jan, syn Tadeusza, Bednarczyk Stanisław, syn Bartłomieja i wielu innych. Ale, choć rzadko, to jednak spotykane są nazwiska podobne do szlacheckich. Mieszczan w spisie jest około 160. W niektórych spisach jeden i ten sam człowiek bywał zarejestrowany jako szlachcic, by w następnym rejestrze pojawić się jako mieszczanin. Związane to było z brakiem dokumentów potwierdzających jego szlacheckie urodzenie. W ten sposób wśród 340 osób, których pochodzenie można przyjąć jako udowodnione, do szlachty można zaliczyć około 38% osób, do mieszczan- 47%, a do chłopów-15%.

Strona8

Wyznaniem przeważającej części jeńców jest katolicyzm. Wśród 205 zapisów jest tylko jedna osoba deklarująca luteranizm- Amenej Botsztajn.

Z jakich miejscowości pochodzili jeńcy wcieleni następnie w SKLW? W trakcie prac nad dokumentacją dotyczącą jeńców, ustanowiono, że ci żołnierze, o których zachowały się dokumenty dotyczące miejsca pochodzenia, w przeważającej masie byli rodem z Wielkopolski, Mazowsza, a także ziem znajdujących się w granicach Austro-Węgier. Wspominane są gubernie: Poznańska, Warszawska, Krakowska, Lubelska, Sandomierska, Łomżyńska, Lwowska, Kaliska i inne. O wiele mniej osób było rodem z Wielkiego Księstwa Litewskiego- Wileńskiej guberni.

Rejestry wspominają także o wykształceniu jeńców. Najczęściej bywają oni zapisani jako osoby "niegramotne", taki zapis pojawia się nawet przy nazwiskach osób deklarujących pochodzenie szlacheckie. Są wyjątki, pojawiają się osoby władające kilkoma językami obcymi, najczęściej francuskim i niemieckim( u osób polskiej narodowości). Najbardziej wykształconą osobą był Wit Andrzej, Botsztajn Amenej, Milewski Adam - znali oni po pięć języków, w tym angielski, grecki, łacinę.

Wiek jeńców w 1813 roku oscyluje pomiędzy 19 rokiem życia ( Krumierencz Grzegorz, syn Jana) do 56 roku życia( Biernacki Marcin). Służbę w armii najwcześniej rozpoczął w 1786 roku Mirkowski Maciej,syn Błażeja i Chranstowski ( Chranczowski) Józef, syn Piotra. Nie do rzadkości należały przypadki rozpoczynania służby w armii francuskiej w wieku 14-15 lat. Przeważająca liczba żołnierzy w czasie wielu lat służby składała przysięgę nie jeden raz. Wspominana jest służba w armii francuskiej, hiszpańskiej, cesarskiej, rzymskiej, hiszpańskiej i na koniec rosyjskiej.

W rejestrach dotyczących jeńców wcielonych czy przyjętych do kozackiego wojska zachowały się zapisy mówiące o wyglądzie zewnętrznym jeńców, ich chorobach, ranach.

Dane te były zbierane w carskiej armii na wypadek dezercji i poszukiwań zbiegów.

Cechy dotyczące wyglądu przeciętnego polskiego jeńca na podstawie tych zapisów przedstawiają się następująco: cera biała(chodzi o jasną karnację), włosy ciemno-blond, oczy szare, nos średni. Posiada rany od szabli, kuli i bagnetu. Wiek- 30 lat. Średni wzrost -2 arszyna 4-5 wierszkow ( 1 metr 60-65 cm). Służbę rozpoczynał w pruskim, (austriackim) wojsku, następnie służył w polskiej( francuskiej) armii, a na koniec w SKLW. Przy czym jako regułę można przyjąć -w pułkach kawaleryjskich- husarskim, konno-jegierskim, ułańskim czy konnej gwardii. Brał udział w1-3 wojnach przeciw Austrii, Prusom, Rosji, Hiszpanii, Anglii, a także wojnie "przeciwko rzymskiemu królowi". Narodowości polskiej, wyznania rzymsko-katolickiego. Najczęściej ze wsi, gdzie żyją jego krewni i rodzina, ma 3-5 braci i sióstr. Kawaler.

Byli jeńcy po przydziałach do pułków, byli rozmieszczeni na olbrzymim terytorium, tam gdzie służbę odbywało SKLW. Przede wszystkim, z wyjątkiem Omska, gdzie stacjonowało kilka części, pozostałe pułki były rozmieszczone w garnizonach: w twierdzach (w ilości 10), redutach, forpostach (.....), i innych fortyfikacyjnych budowlach na terytorium, zdobytych przez pułki i wchodzących w ich sferę odpowiedzialności. Wzmocnienia znajdowały się na tych terenach, gdzie dziś są okręgi tomski, omski, tiumeński, kurgański, nowosybirski, północno-kazachstański, akmoliński, pawłodarski, tobolski, semipałatyński i Kraj Ałtajski.

A także w miastach: Zelezinka, Semipałatyńsk, Iszim, Pietropawłowsk, Tobolsk i innych. Tam właśnie, w tych fortyfikacjach znajdowały się zarówno garnizony, jak i mieszkania Kozaków, chłopów, urzędników administracji SKLW. Całe ich życie przebiegało na ciągłych ekspedycjach, konwojowaniu katorżników, potyczkach z miejscowymi Kirgizami, czego dowodem są dokumenty tak zwanej pogranicznej komisji. Zajmowali się przygotowaniem siana na zimę, uprawą zboża, połowem ryb, polowaniem, hodowlą bydła. Wielu byłych jeńców założyło rodziny w tych umocnieniach i fortyfikacjach, w których przebiegała ich służba, tam toczyło się ich życie, byli i tacy, którzy przyjęli prawosławie. Związane było to z tym, że katolickich świątyń w większości garnizonów nie było, a dla zawarcia związku małżeńskiego trzeba było zmienić wyznanie jednego z małżonków.

Strona 9

Dokumenty dowodzą, że większość jeńców, którzy znaleźli się w rosyjskiej niewoli, była stanu wolnego. Wyjątkiem jest tylko kilka osób: Żeznaczen(?) Józef, którego żona- " Franciszka, córka Jana, z mieszczan", Zuber Franciszek, syn Jana, Kasperski Andrzej, Lipieński Szymon, Poliewczyński Grzegorz, Rubarczyk(Kubańczyk) Wawrzyniec, syn Stanisława, Skobel Wojciech, Stryjowski Andrzej i Chodakowski Marcin.. Pozostali ożenili się już w miejscach swej służby w SKLW. Do nich zalicza się: Andrzejewski Jan, Kanbe Piotr , Leskowski Michał, syn Jana, Mazurkiewcz Józef.

Nazwiska polskich byłych jeńców, którzy stali się Kozakami, spotykamy ponownie w 1826 roku, kiedy to części z nich pozwolono wrócić do ojczyzny. W archiwach znajdują się listy osób, które zwróciły się z prośbą o pozwolenie im na powrót. Jednak ponad 100 osób z wcześniej wymienionych w 1826 roku zdecydowała się na pozostanie na Syberii, część z nich była już obarczona dziećmi i rosyjskimi żonami.

W 1814 roku wielu z jeńców powróciło do ojczyzny. Wyjaśnieniem tego faktu jest zapis: "W maju 1814 roku w związku z zakończeniem działań wojennych, rozpoczyna się proces repatriacji jeńców wojennych" ( Polski almanach, Charków, "Majdan" 2004, str.62).

W związku z planami odbudowy polskiej armii w składzie rosyjskiej, pojawiła się konieczność zezwolenia na powrót części jeńców do ojczyzny, tak, aby przyłączyć ich do kompletowanej armii. Pozwolono im także zostawić umundurowanie, które nosili oni w armii napoleońskiej. Oto, co zapisano w autobiografii Jana Lejcmańskiego, syna Jana w 1832: "...ot chwili narodzin minęło już 44 lata, wyznania rzymsko-katolickiego,z guberni augustowskiej, ze wsi Dziewoniczki. W służbie był z 1810 roku po 1816 rok w lejb-gwardii grenadierskiego pułku w armii Napoleona aż do wzięcia w niewolę, następnie służył w tymże pułku w polskiej armii"( PAOO F67 opis1 sprawa 283 str.204). Świadczy to, że polskie wojska w 1814 roku były wyłączone z zestawu armii francuskiej i wcielone w skład armii rossijski. Do sierpnia 1814 roku wysyłka byłych jeńców wojennych służących w Sybirskim Kozackim Liniowym Wojsku była zakończona. Oczywiście, nie wszystkim zezwolono na powrót. Wielu pozostało na Syberii. Świadczy o tym rejestr: "Spis jeńców z 1814 roku pozostających...dobrowolnie"(PAOO F67 opis1 sprawa44 str.134). Mimo wszystko jednak duża część teraz już byłych Kozaków powróciła do kraju. Możliwe, że ci, którzy powrócili, wzięli potem udział w powstaniu listopadowym i znów znaleźli się na Syberii. W archiwum, w Omsku odnaleziono jeden taki przypadek. Świadectwem jest autobiografia Ludwika Roszkowskiego: "Nazywam się Ludwik Roszkowski( dalej jak w tekście), od dnia mojego urodzenia minęło 42 lata, wiary katolickiej, trochę piszę po polsku, po rosyjsku umiem mówić, pochodzenie- z chłopów Królestwa Polskiego, m. Warszawy. Na służbę wstąpiłem do armii polskiej do 8-ego liniowego pułku w 1810 roku.

10 strona

W czasie wojny francuskiej trafiłem do niewoli rosyjskiej i zesłany byłem na granicę kaukaską. Po powrocie w 1815 roku do Ojczyzny wstąpiłem na służbę do lejb-gwardii pułku grenadierów, w czasie powstania służyłem w tym pułku. Zostałem wzięty do niewoli pod Pragą 19 lutego 1831 roku i po zesłaniu na Syberię przydzielony do służby do 4-ego liniowego batalionu w listopadzie 1831 roku.( Własnoręczny podpis- Jan Roszkowski)". (PAOO F67 opis 1 sprawa44 str.134).

Jak już napisano wyżej, w 1826 roku niektórzy jeńcy zwrócili się z prośbą o pozwolenie im powrócić do ojczyzny. Korespondencja trwała kilka lat. W jej rezultacie pojawił się dokument: "29 czerwca 1824 roku Nr4857 Do Pana Komendanta oddzielnego Syberyjskiego Korpusu. Od dyżurnego generała sztabu Jego Imperatorskiej Wysokości.

Raport. Wasza Wysokość przy raporcie z dnia 6 marca przeszłego roku1823 Nr1562 przedstawia byłemu naczelnikowi głównego sztabu Jego Imperatorskiej Wysokości, rejestr znajdujących się na służbie w powierzonym wam korpusie 15 cudzoziemców, wyżej zamieszczonych w spisie cudzoziemców, wchodzących w skład SKLW jeńców wojennych- Polaków jest 127, w 1814 roku, po zezwoleniu im na powrót, postąpiwszy dobrowolnie na służbę w to, że wojsko, wówczas przyjęli przysięgę na wierność Rosji,...pozostać na zawsze w wojsku, z nich niektórzy są na służbie, inni w stanie spoczynku i większość z nich posiada już żony i posiadłość"(PAOO F67 opis1 sprawa 93 str.7).

O grupie Kozaków, zwracających się z prośbą o pozwolenie na powrót do swej ojczyzny, poinformowano imperatora Mikołaja I i podjął on decyzję: "Imperator zezwolił z liczby wymienionych w rejestrach czterech Kozaków niższych rangą, ożenionych w Rosji i mających dzieci, pozostawić jak dotychczas w służbie w kozackim wojsku. A z ośmiu ludzi, którzy są żonaci, ale dzieci nie posiadają zezwolił na powrót do swej ojczyzny,...jeśli ich żony zgodzą się pójść ich śladem, w przeciwnym razie ich pozostawić. Pozostałym pięciu Kozakom stanu wolnego, takim, jak Kalinowski, Dubanowski, Jakubowski,...Szczepow pozwolić na powrót do ojczyzny...odesłać ich do Warszawy do Jego Imperatorskiej Wysokości Carewicza"(PAOO F67 opis1 sprawa 93 str.77).

Analogicznie wyglądała korespondencja dotycząca jeńców wojennych - Francuzów: "(...) Mogą być puszczeni Francuzi Aleksander Piotr Regon i Piotr Kambe, jeśli nie posiadają dzieci, i żony ich zgodzą się wyjechać z nimi. Jeńcowi Lui Albertowi, posiadającemu córkę i syna, nie wolno pozostawić Rosji. To, co dotyczy Józefa Frankiewa, niechcącego wracać, to zezwala się mu pozostać na miejscu jego dotychczasowego pobytu" (PAOO F67 opis1 sprawa 93str.86).

Taka była droga życiowa żołnierzy armii Napoleona. Kiedy i kto z nich odszedł w stan spoczynku w SKLW, polskiej armii (wchodzącej w skład rosyjskiej), dokąd rzucił ich los i gdzie są ich potomkowie: w Rosji, Polsce, Francji, Austrii, Niemczech?. Do tej pory odnaleziono w archiwum w Omsku jeden dokument mówiący o dalszych losach jeńca armii napoleońskiej, rozkaz Nr190 z 19 stycznia 1837 roku, dotyczy losów Kozaka: "Gryncewicza Józefa,...z byłych jeńców wojennych-Polaka,... zwolnionego ze służby w artylerii KAR w 1814 roku, z synem Piotrem 1818 roku urodzenia, wysłać na zamieszkanie do reduty Izyłbaszskiej do 5-ego pułku,"(PAOO F67 opis1 sprawa345 str.32).Na koniec wspomnieć należy o jedynym znalezionym dokumencie dotyczącym losów kobiety, żony jeńca Ignacego Westfalia. 6 czerwca 1822 roku w rozkazie Nr 5842 zapisano co następuje:" Do Komendanta samodzielnego sybirskiego korpusu. Raport...o podaniu...żony szeregowego orenburskiego garnizonowego pułku Westfalia. Komendant OSK generał-lejtnant z Essen zapytuje o pozwolenie na wydanie Westfalowej Rozalii zezwolenia pisemnego na przejazd bez przeszkód do miasta Berlina i zamieszkania tam. Nadmieniam, że jest ona urodzoną w Berlinie, córką majora w stanie spoczynku Sztange. W 1801 roku wyszła za mąż za szeregowego Westfalia, bedącego...na służbie francuskiej, przybyła do orenburskiej guberni razem z ...Westfalem na własne życzenia. Na podstawie rejestru Westfalia dokazano, że jest cudzoziemcem"(PAOO F67 opis1 sprawa 93 str1-2).

Następni jeńcy, pojawiają się na Syberii po upadku powstania listopadowego. Na podstawie zebranego materiału można sporządzić alfabetyczny spis osób, które znalazły się w niewoli po wojnie rosyjsko-francuskiej. Przytoczone są tylko nazwiska i imiona jeńców odbywających służbę na Syberii.

...wski.Ignacy

....kowsk Józef

........ Marcin

......... Jerzy

...........Stefan

............ Walenty

......iński Piotr

......kowski Franciszek

......nski Andrzej

...atoczyński Tomasz

...wytka Jakub

...ronzelski Wojciech

...rczejowski Syefan

Abramowicz Walenty

Adamski Wincenty

Adamczyk Maciej

Adrujuwicz Jan

Albert Lui

Alewiński Augustyn

Alejniczyk Józef

Aleksandrowicz Mikołaj

Aleksiejew Jan

Andrejewicz Ефим

Andrzejewski Jerzy

Andrzejewski Jan

Andryjewski Jan

Andrujuwicz Jan

Antwor Michał

Antoniewicz Jan

Antonowicz Maciej

Antroczyk Łukasz

Apel Karol

Apusycz Karol

Apylski Ежегур

Arendarski Walenty

Archipiuk? Jan

Asztukał Dominik

Badylicz Marcin

Bazylej? Jan

Banasiewicz Piotr

Barankiewicz Marcel

Baranowski (Barański) Jan

Baronowski Jan

Barecki Ignac

Borowski Piotr

Bartus Antoni

Barysewicz (Borysewicz?) Szymon

Barszeński Franciszek

Batorski Jan

Baumajster Fryderyk

Baczyński Grzegorz

Baczyński Maciej( Mateusz)

Baszkiewicz Józef

Bednarczyk Stanislaw

Biednorowski Piotr

Bejnoch Tomasz

Biełoskurski Antoni

Belkowski Stanisław

Bielski Daniel

Bielczyk Andrzej

Bieniszkiewicz Jan

Bieńkowski Michał( Maciej)

Biernacki Jan

Biernacki Maciej

Bejowski Mateusz

Brzacki Jakub

Brzegórski Franciszek

Brzeziński Wincenty

Brzeziński Andrzej

Brzeziński Józef

Bigota Józef

Bilski Stanisław

Binkowski Aleksander

Bis...ki Jan

Błagowski Jan

Błarzewicz Adam

Blesnowicz? Kazimierz

Bliżewski Wojciech

BBlinowski Józef

Bliszkiewicz Jakub

Blaszkiewicz Antoni

Bobrowski Tomasz

Bogoslowski Józef

Boniewski Ignacy

Borkowski Józef

Borowski Stefan

Botsztajn? Amenej

Boci Andrzej

Bratowski Antoni

Bratos Jan

Brzeziński Jan

Brosz Jan

Bryliński Jan

Butacki Józef

Buterewicz Józef

Butylski Błażej

Butużewicz Wincenty

Buda...czyk Wojciech

Budycz Michał

Bułański Piotr

Buryński Jakub

Buczyński Józef

Bujalski Jan

Bujanowicz Leon

Brzenowski Wincenty

Bykowski Ignacy

Waleńczuk Józef

Walecki Michał

Waliszewski Antoni

Waryński Michal

Wasilewski Aleksander

Wasilewski Antoni

Wasilewski Marcin

Wasilewski Nikita

Wasilewski Jakub

Wasilewski Jan

Wasiliew Jan

Waślecki Jan

Waszyński(Wyszyński) Stanisław

Waszczekowski Ksaweryй

Wajanowski Walenty

Wdówek...

Wejton Aleksander

Wejstrowski Andrzej

Wielikanowski Wojciech

Wielczyński Jerzy-Szymon

Wielczyński Filip

Wengerowicz Michał

Wę?żyk Franciszek

Wierbiński Marcin

Wierbiński Jan

Wiercicki Andrzej

Wierdowski Wojciech

Wierzbicki Antoni

Wierzbicki Florian

Wierszyki Jan

Wierszykowski...

Wieszniewski Stefan

Wierzbicki Ludwig

Wiktorowicz Grzegorz

Wiktorowicz Tomasz

Wilczyński ? Andrzej

Winduszek Mateusz

Winiarski Mateusz

Wit Andrzej

Witecki Józef

Witkowski Antoni

Witkowski Mateusz

Witkowski Tomasz

Witt? Lorenc

Witczyk Łukasz

Wicki Stanislaw

Wiszniewski Andrzej

Wiszniewski Antoni

Wiszniewski Bazyli

Wiszniewski Wawrzyniec

Wiszniewski Walenty

Wiszniewski Ignac

Wiszniewski Mateusz

Wiszniewski Michał

Wiszniewski Michal

Wiszniewski Paweł

Wiszniewski Stanisław

Wiszniewski Feliks

Wiszniewski Jakub

Wiszniewski Jan

Wladerkiewicz Józef

Wileński? Michał

Wnuk Maciej

Wnukowski Mateusz

Wodziński Franciszek

Wodzinski Paweł

Woznet Hipolit

Wożniak Michał

Wożniak Mikołaj

Wożniakowski Daniel

Wojt Wawrzyniec

Wojciechowski Mateusz

Wojciechow(ski) Marcin

Wojciechowski Ksawery

Wojciechowski Franciszek

Wojciechowski Józef

Wojczuk Maciej

Wołoszczyk Antoni

Wolski Józef

Wolniej Jakub

Wołyński Antoni

Wolski Antoni

Śremski Kazimierz

Wróblewski Józef

Wróblewski Wojciech

Wsiecki Andrzej

Wudarczyk Piotr

Wuczyk Piotr

Wysocki Marcin

Wysocki Stanisław

Wysocki Józef

Wyszegrodzki Antoni

Wyszenski(Wyszniewski) Wojciech

Gablicz Leopold

Gawinowski Adam

Gawroński Paweł

Gadomski Jan

Gajewski Antoni

Gajewski Jan

Galenza Antoni

Galicki Piotr

Ganborski(Ganburski) Franciszek

Ganuszczak Jan

Gonczarski Adam

Gwozdalski Stanisław

Gwożdziński Józef

Gieworski Wojciech

Genszecki? Andrzej

Gierasimowicz Wincenty

Gierłowski Józef

Gidewski Błażej

Giżewski Jan

Gładowicz Bazylii

Gniesicki Andrzej

Gobiczewicz Franciszek

Gogolewski Nikodem

Gołębiewski Jan

Golewski Michał

Gołubiński Józef

Gołubowski Filip

Golski Józef

Gordziński Jan

Goribowski ?Bazylii

Gorodecki Jan

Gorodziński Wojciech

Grabiecki Walenty

Grabowski Franciszek

Grabowski Józef

Granowski Stanisław

Gratuwski? Józef

Grafczyk Osip

Graczewski? Andrzej

Graczewski? Antoni

Graczewski Stanisław

Grebieński Michał

Grebzk? Onufry

Greslebski Józef

Gresiak Kazimierz

Grzybowisk Bazylii

Grzynkowski Jan

Gryblewicz Tomasz

Grybowski Józef

Grygorowicz Antoni

Gryncewicz Józef

Gryckowski Jan

Gryszko Stefan

Grodziński Mateusz

Grodziski Ignac

Gromak Jan

Grochowski Dominik

Grochowski Marcin

Groszlewski Krzysztof

Grudnicki Piotr

Gruzinie Augustyn

Gruntowski Andrzej

Gruszewski Aleksander

Gruszelski Wojciech

Gruszynski Antoni

Gryglewski? Tadeusz

Gryckowski Marcin

Guniewicz Tomasz

Gurlinski Ignacy

Górski Antoni

Gorski Paweł

Górski Sebastian

Górski Franciszek

Gutowski Wojciech

Gutowski Stefan

Gutowski Jan

D...cki Franciszek

Dawid Karol

Dawidzki Michał

Dawydkow(Dawydka) Józef

Daliach? Ignacy

Dąbrowski Jan

Daniski Michał

Danilow Grzegorz

Danilowicz Paweł

Dworak Józef

Dewatowicz Filip

Dewaczkowski? Antoni

Dejm Wojciech

Demoszkin? Remigliusz

Demski Michał

Dziergowski Szymon

Dziubinski Kasper

Dembiński? Stanisław

Dyrastowicz Piotr

Długaszewski Wincenty

Dłupiński? Stanisław

Dobrzyński Antoni

Dobrowolski Franciszek

Dobrowolski Jan

Dobronkiewicz Franciszek

Dobrukowski Walenty

Dobrzyński Tomasz

Dobrzyński Antoni

Dowczeło? Antoni

Dogan Bazylii

Dole żeński Sebastian

Domański Teodor

Domański

Domański Stanisław

Domaszeński Wincenty

Dąbrowski Stanisław

Dąbrowski Grzegorz

Dąbrowski Michał

Dąbrowski Jan

Dominik Marcin

Dominowski Kasper

Domiński Antoni

Domogiło Maciej

Domogiło? Kazimierz

Domogiło(Domoczyło) Jan

Domszyjewski Szymon

Drzewiecki Michał

Drozdowski Hieronim

Drpieński Tomasz

Drużyński Atanazy

Dubanowski Antoni

Dubliński Antoni

Dublowski Wojciech

Duwigon Michał

Dugonicki Jakub

Duda Stefan

Dumiengo Jan

Dumierycki Aleksander

Dunajski Michał

Dunicki Michał

Durek Andrzej

Muszyński Franciszek

Synowski Tomasz

Dyrszewski Józef

Dyczkowski Jan

J....Wojciech

J...owski Szymon

Jelenkowski Erazm

Jelizawiecki Antoni

Jerarski Stefan

Jerint Andrzej

Jerobski Michał

Jesionowski Jakub

Jefimowicz Józef

Jefimowski Szymon

Żaliński Michał

Żambowat....

Żandr Andrzej

Żeznaczen? Józef

Żeleński Piotr

Żemieński Franciszek

Rzęsa Jan

Żyba Tomasz

Żybikowski Teodor

Rzygalski Jan

Zyliński Wincenty

Żyliński Adam

Żyliński Szymon

Żyłkowski Paweł

Żylakowski Tomasz

Żyndow Józef

Żołnierzyk Łukasz

Żurowski Tomasz

Żugalski Jan

Żukowski Leon

Żuliki Maciej

Żółkowski Maciej

Zabrodnik Kazimierz

Zawadzki Franciszek

Zawadzki Józef

Zawodowski Teodor

Zarzycki Ignacy

Zakrewski Kazimierz

Zakrewski Michał

Zakrzewski Andrzej

Zakfer Konstanty

Zalewski Antoni

Zalewski Wojciech

Zalewski Michał

Zaliński Tomasz

Zalipo Andrzej

Zaręba K....

Zaręba Józef

Zaruk Stefan

Zatwornicki Józef

Zamorski Marcin

Zacharski Mikołaj

Zacharski Franciszek

Zaczyński Karol

Zdorowiedzki? Mikołaj

Zdrójkowski Karol

Zeblicki Maciej

Zegmont Frydrych

Sienkiewicz Jan

Zyberg Kazimierz

Zimniak Jan

Zinczuk Jan

Znamienkiewicz Franciszek

Zyber Franciszek Jakub

Zygarski Jan

Zylego Andrzej

Iwonicki Stefan

Iwanowski Adam

Iży? Osip

Izdebski Antoni

Ilczuk Jan

Ilszewski Walenty

Ilszewski Jan

In...e...lewski Jan

Irbidzki Iwan

Isakowski Tomasz

Wisien Paweł

Krama? Jan

K...iński? Andrzej-syn

Ka?łczyński Antoni

Kazarski Feliks

Kazaczyński Antoni

Kazaczyński Kazimierz

Kazaczyński Jan

Kalinowski Wojciech

Kalinowski Marcin

Kalinowski Mo...sej?

Kalinowski Piotr

Kalinowski Jan

Kalinowski Franciszek

Kałowi Jan

Kamienobradzki Michał

Kamerski Mikołaj

Kamiński Józef

Kamiński Jan

Kan Józef

Kanbur(Kanbe) Piotr

Kaniowski Marcin

Kapszycki Kazimierz

Karaczyński Redent?

Karpi Maksymilian

Karpowicz Ignacy

Kasewicz Józef

Kasperski Andrzej

Kasperski Ignacy

Kasprowicz Marcin

Kwaśniecki Andrzej

Kwedyński? Antoni

Kwiatkowski Aleksander

Kwiatkowski Antoni

Kwiatkowski Piotr

Kwiatkowski Stanisław

Ke...d...rowicz Ignacy

Kadrowicz Ferdynand

Kenza(Kenda) Józef

Kiesans Jan

Kieszkowki Kazimierz

Kidała Marcin

Kimsowski Marcin

Kipszewski Jan

Kisielewicz Jan

Kiszewski Andrzej

Klimir Antoni

Klimkowski Ignacy

Kliniecki Jakub

Kłocko Paweł

Kłuszewicz Józef

Kluczewicz Antoni

Kluczyński Szymon

Klatkowski Franciszek

Kozak Antoni

Kniarzewski Mikołaj

Kowalewski Marcin

Kowalski Franciszek

Kowalski Andrzej

Kowalski Antoni

Kowalski Bart...

Kowalski Bogusław

Kowalski Wawrzyniec

Kowalski Marcin

Kowalski Stanisław

Kowalski Franciszek

Kowalski Józef

Kowalski Jan

Kowalczyk Michał

Kowarski Marcin

Kowecki Kasper

Kowlitowski Michajlo

Kowski Jan

Koga Filip

Kożyński Franciszek

Korzykowski Konstanty

Korzycki Wawrzyniec

Kozłowski Andrzej

Kozłowski Cyprian

Kożmin Jan

Kolnik? Filip

Koliszewski Franciszek

Kołczyński Antoni

Kolwasik Piotr

Komarowski Fadiej? Andrzej

Komarski(Koszarski) Mateusz

Komdyński ?Aleksy

Komieński Jan

Kondrec Paweł

Konoba Wawrzyniec

Konoba Laurenty

Kopieligo Antoni

Kopławski Michał

Korzał? Krzysztof

Kornaszewski Jan

Korniewicz Jan

Korpczyński Ignacy

Karczewski Michał

Kosiecki Jan

Koniński Augustyn

Kosowski Paweł

Kostelnow Walenty

Kostecki Michał

Kostrzyński Kasper

Kostecki Jan

Koczarowski Piotr

Koczyński Antoni

Koczurowski Tomasz

Koszarski Maciej

Koszemski Franciszek

Koszera Wojciech

Koszuba Marcin

Koszczej Jerzegur?

Krawcykiewicz? Józef

Krawczyk Grzegorz

Krawczyk Łukasz

Krajewski Wojciech

Krajewski Feliks

Krasiński Maciej

Krasnowski Piotr

Krauze Antoni

Kramarski Jan

Kremewski Maciej

Kremlowski Piotr

Krestakowski Mateusz

Krzenczyk Wincenty

Krzyminowski Szymon

Krołowski Jan

Król Andrzej

Krumierencz? Grzegorz

Krupiński? Jan

Krupiński Paweł

Krupiński Franciszek

Krymżan? Wojciech

Kruczkowski Jan

Kubacki Jan

Kubaszewski Jan

Kubiki Antoni

Kubiki Wawrzyniec

Kubiak Franciszek

Kukaszewski Stefan

Kukiewicz Tomasz

Kukowski Andrzej

Kukrzyński Jan Marcin

Kułbiński Mikołaj

Kuliszewski Franciszek

Kółczeński Józef

Kułczyński Teodor

Kułszycki Jan

Kula Antoni

Kuniczyk Adam

Kupczyński Leon

Kurlewicz Jakub

Kurnikiewicz Wojciech

Kurnicki Piotr

Kurowski Wojciech

Kurowski Marcin

Kurczewicz? Walenty

Kurzcyński Leon

Kurszewski Mikołaj

Kucharski Jakub

Kszerzna Filip

Krzemiński Józef

Labisztowski Tadeusz

Lawinit Andrzej

Lasota Wawrzyniec Iwa

Lewandowski Wojciech

Lewandowski Franciszek

Lewendewski Teodor

Lewicki Bazylii

Lewicki Franc

Lewnowicz Łukasz

Lejman Paweł

Lekanton? Wincent

Lelewski Adam

Lenowicz Marcin

Leonowicz Adam

Lerankowski Jacenty

Leskowski Michał

Lestnarski Sebastian

Leszczyński Jan

Liberowski Radosław?

Ligenza Antoni

Liniszewski Antoni

Linkiewicz Stanislaw

Lintworow Michajło

Lipiński Antoni

Lipiński Franciszek

Lipiński Szymon

Lipski Jan

Lisowski Piotr

Litkowicz Jan

Litoszewski? Józef

Liciedzki (Limiecki?) Józef

Liszewski Józef

Liszkiewicz Jan

Liszniewski Тomasz

Łobieński Wawrzyniec

Łowczyński Michał

Łoziński Józef

Łonczewski Grzegorz

Łoszkowicz Stanisław

Lorens Ignacy

Łubkowski Kazimierz

Łukaszewski Szymon

Łundziak Daniel

Łukowski Jakub

Łucak Andrzej

Łuszewski Franciszek

Łysok Tomasz

Łubieński Wojciech

Laskowski Józef

Laskowski Jan

Latoszewski Józef

Lachowicz Osip

Leszczyński Filip

Mazurek Stanisław

Mazur Wawrzyniec

Mazurek(Mazurek) Walenty

Mazurkiewicz Józef

Makowski Filip

Makowski( Makowski) Jan

Makowski Jerzy

Malinowski Kazimierz

Malinowski Szymon

Malinowski Józef

Malicki Romuald

Makowski Szymon

Maltewski Antoni

Mantyszewski Franciszek

Markiewicz Aleksander

Markiewicz Wincenty

Markiewicz Jan

Markiewicz Szymon

Martow Piotr

Martynkiewicz Jan

Martynkowski Karol

Marcinkowski Franciszek

Marcinkowski Jakub

Marcinowicz Aleksander

Marczyk Antoni

Maryński Franciszek

Masiecki Antoni

Masłyczuk Kasper

Mata Józef

Mateusz Jan

Maciejaszka Andrzej

Maciewskij Józef

Maclewicz Walenty

Maszerowski Ignac

Maszkowski Maciej

Miediński Ignacy

Miediński Józef

Miediński Jan

Macherek Franciszek

Mieniczewicz Józef

Meresta Marcin

Mierożyński Antoni

Mester Tadeusz

Mieszecki...

Mieszecki Józef

Mieszkowski Michal

Mieszkowski Józef

Mieszkowski Jakub

Mikołajewski Stanisław

Miksewicz Walenty

Mikulski Wincenty

Milewski Adam

Milewski Tomasz

Milewski Antoni

Milewski Jan

Minkowski Filip

Mintrezor....

Mincher Jan

Mirkowski Maciej

Michalewicz Krzysztof

Michalski Andrzej

Michalski Wawrzyniec

Michalski Stanisław

Mic(Mica) Walenty

Miszak Stefan

Miszewski Józef

Miszkiewicz Stanisław

Miszkowski Jan

Modziński Piotr

Możajski(Możajka) Adam

Mokrszanowski? Antoni

Mołodzikowski Jan

Moraski Piotr

Morożyński Stanislaw

Morotkoski Gerard

Moczyński? Józef

Mużycki Marcin

Murawski Andrzej

Murawski Antoni

Muszeczki Józef

Nawaro(Nabert) Jan

Nawrodzki Dominik

Naglowski Waclaw

Nadoczyński Tomasz

Nazarecki(Nazarewicz) Jan

Niewiecki Stefan

Niedziełkowski Andrzej

Nejman Fryderyk

Niestroj Wincenty

Nidolski Piotr

Niklewicz Teodor

Nikołajczyk Antoni

Nikołajczyk Szymon

Nilewski Mikołaj

Niniekij? Antoni

Nowak Jakub

Nowakiewicz Franciszek

Nowakowski Wawrzyniec

Nowicki...

Nowicki Michał

Nowicki Paweł

Nowicki Stanislaw

Nowicki Franciszek

Nowicki Karol

Łowicz Bartłomiej

Nowokowski Marcin

Norycz Gawriło

Obrzankiewicz Józef

Obrysewicz Michał

Owczarek Karol

Owczarski Andrzej

Koński Andrzej

Okspierski? Sebastian

Okuniewski Franciszek

Olewiński Jan

Oleński Jan

Olfrant? Jan

Olchowski Jan

Olszewski Wawrzyniec

Olszewski Łukasz

Olszewski Józef

Olszewski Jan

Okiemczeniuk ? Stefan

Opaliński Józef

Orłowski Michał

Orłowski Jan

Osiecki Szymon

Osiński Wojciech

Osiński Maciej

Ostrowski Walenty

Ostrowski Wojciech

Ostrowski Michał

Ostrowski Tomasz

Ostrowski Józef

Pawidzki Ludwig

Pawlik Jan

Pawlik Antoni

Pawlikowski(Pawlinowski) Paweł

Pawliński Franciszek

Pawliński Józef

Pawłowicz Iwan

Pawłowicz Klemens

Pawłowicz Teodor

Pawłowski Walenty

Pawłowski Kasper

Pawłowski Ludwig

Pawłowski Marcin

Pawłowski Szymon

Pawłowski Jan

Pizański? Szymon

Pakoński Franciszek

Palinkiewicz Józef

Parke Stanisław

Pasok Sebastian

Pacewicz Antoni

Paszkiewicz Józef

Pielarkiewicz Filip

Penkaler Marcin

Penko Florian

Pieńkowski? Jan

Pier Karol

Pierchalski Jan

Pietkiewicz Jakub

Pietniewicz(Pietkiewicz) Jan

Pietrakowski Mikołaj

Pietrakowski Jan

Pietraszewski Jan

Pietraszyński Maciej

Pietryk Antoni

Pietrowicz Marcin

Pietrowicz Michał

Pietrowicz Jan

Pietrowski Ignacy

Pietrowski Łukasz

Pietrowski Marcin

Pietrowski Tomasz

Pietrowski Franciszek

Pietrowski Jan

Przykowski Tomasz

Piwsz Antoni

Pilepski? Szymon

Milicki Franciszek

Piński Antoni

Pionczkowski? Feliks

Pluczyński? Szymon

Pniewski Ignacy

Pniewski Paweł

Pniakowski Michał

Pogorzelski Iwan

Podekarowski Kacper

Podworski Stanisław

Podsiedło Stanisław

Pokowicz Konstanty

Pokorski Piotr

Polewczyński Grzegorz

Polinkiewicz Grzegorz

Polinski Franciszek

Połczyński Mateusz

Polanow? Andrzej

Popik Jan

Popławski Michał

Popliński Franciszek

Porecki Michał

Porecki Franciszek

Prysecki? Michał

Pracki Konstanty?

Presecki Michał

Preslawski Wincenty

Prywarczyk? Karol

Pryborski Wojciech

Prybyłowski Paweł

Protoczyński Józef

Prużyński Jan

Prutkowski Wojciech

Pruszyński Jan

Przybycki Jan

Ptychowski Franciszek

Puławski Andrzej

Pusiak August

Puchalski Michał

Pczeszecki Franciszek

Przelinski Józef

Piaseczki Józef

Pietkiewicz Jan

Piatlicz Jakub

Rabsztyński Jakub

Radziapowski Walenty

Radowski Franciszek

Radolski Antoni

Razwodowski Jan

Razmysłowicz Adam

Rajkowski Walenty

Rakowski Piotr

Ranrzewski Andrzej

Rapczynski Stanisław

Rasicki? Antoni

Raczyński Jakub

Raczkowski Jan

Remont Antoni

Repniwski Piotr

Rynczak Jan

Rominos Maciej

Roginowicz Aleksy

Rogowski Paweł

Rogowski Jan

Rogórzski Jozef

Rogórzski Aleksander

Rodarzynski Tomasz

Rozdziewicz Piotr

Rodziełowski Walenty

Radomski Andrzej

Rożycki Andrzej

Rożycki Wawrzyniec

Roziński Mikołaj

Romanowski Leon

Rositiuk Mikołaj

Rubarczyk Wawrzyniec

Rublewski Józef

Rublewski Jakub

Rużalski Antoni

Rutkowski Piotr

Ruczyński Karol

Ruczkowski Mateusz

Rybaczek Błażej

Rybinowski Piotr

Ryłło Kazimierz

Rymkiewicz Jakub

Rymkiewicz Józef

Rypniewski? Piotr

Rychlak Wojciech

Rabczański Maciej

S...iński Jan

S..... Jan

Sawiński Michał

Sawiński Józef

Sawicki Marcin

Sawicki Adam

Rawicki Antoni

Rawicki Jan

Sagórski Stanisław

Salecki Jan

Samson Jan

Sandanowski Tomasz

Sionek? Andrzej

Tarnowski Andrzej

Sarnadzki Jan

Sachno Walenty

Świderki? Jan

Świerański Kasper

Świderki Stanisław

Świderki Franciszek

Świdrzujski Szymon

Swozdowski Grzegorz?)

Światkowski Sebastian

Światkowski Mateusz

Siedziński Antoni

Selengiewicz Kasper

Siemiński Andrzej

Siepusz Daniel

Sierawimowicz Kacper

Sierimowicz Józef

Sierłowski Jan

Sierczak Franciszek

Siesiecki Michał

Siczyński Maciej

Sidasz Stefan

Simanczuk Mateusz

Simko Błażej

Sindakowski Jan

Sirnacki Jan

Skowroński Franciszek

Skalski Andrzej

Skalski Baltazar

Składowiski Mikołaj

Skliaczyn? Stanisław

Skobel Wojciech

Skoredzki Mikołaj

Skorzeński Wincenty

Skorin Tomasz

Skórzewski Antoni

Skulewicz Jakub

Skurłybowicz Walenty

Skórowski? Michał

Sładzikowski Józef

Śleniewski Antoni

Śleczewski Marcin

Służewski Tomasz

Smoleński Antoni

Smolec Kazimierz

Sobiestyniewicz Jan

Sowiecki Maciej

Sobiszewski Kazimierz

Sobolewski Mikołaj

Sokołowski Kazimierz

Sokołowski Jakub

Soledzki Jan

Sołtan Piotr

Solczyk Józef

Sosno Wincenty

Sosnowski Bazylii

Sosnowski Jakub

Sochodzki Grzegorz)

Soszyński Michał

Sparadniewicz Jan

Społoszyński Piotr

Srzewski Józef

Srubczyk Łukasz

Italski Jerzegur

Stamkowski Jakub

Stankiewicz Bazylii

Stankiewcz Maciej

Stankiewicz Jakub

Stankiewicz Jan

Stańczyk Jan

Starkowicz Józef

Starledzki Jan

Starolkiewicz Antoni

Stasik Jan

Stachowiak Wojciech

Stachowicz Franciszek

Stachowski Maciej

Staciński Józef

Stemkowski Jakub

Stepanowicz Jan

Stepański Wasyl

Stepaniuk Bazylii

Stepeński Wojciech

Stykowski Jan

Stogiński Józef

Stoledzki Ignacy

Straczyński Jan

Strzelecki Antoni

Strzemiński Filip

Stryjewski Andrzej

Stryjewski Karol

Strus Szymon

Strzelecki Antoni

Stulszyński Filip

Sułkowski Jan

Sulinowski Marcin

Suski Adam

Sutkowski Andrzej

Suszek Wojciech

Suszko Wincenty

Schimowski Szymon

Schłapo Andrzej

Schukowski Andrzej

Sszetowski Antoni

Szymański Piotr

T?rzylewski Jan

Tabiżewicz Wincenty

Tadeusz Jan

Talikowski Filip(Feliks)

Taras Walenty

Tarasewicz Antoni

Tarasewicz Teodor

Tarasewicz Szymon

Tarecki Walenty

Tarlecki Jakub

Telecki Szymon

Temczak Tomasz

Terlikowski Karol

Tylinski Krzysztof

Tyrgowski Wincenty

Tyrlecki Jakub

Tichomyński Maciej(Mateusz)

Tkaczyk Jan

Tobiasewicz Franciszek

Tomaszewski Maciej(Marcin)

Tomaszewski Józef

Tomaszewski Jan

Tomaszkowski Jan

Tomżen Wincenty

Tomkowski Józef

Tonczak Maciej

Topolnicki Marcin

Totkowicz Zygmunt

Trawiński Tomasz

Trejzer Jan

Tropczyński Jerzy

Troskulewski Stanisław

Trojanowski Łukasz

Trubiecki Walenty

Trupiański Andrzej

Tugowski Jan

Tumaszewski Mikołaj

Turyński Franciszek

Tuszkowski Grzegorz

Usomicz Tomasz

Findi? Józef

Fedorowicz Grzegorz

Fedorowicz Jan

Fiatkowski Ignacy

Filiks Baltazar

Filiks Jan

Filipowicz Antoni

Fingel Andrzej

Fiomsowicz Jan

Fiszer Daniel

Fluk Ignacy

Frankowski Krystian

Frank Anton

Frankiewicz Józef

Franciszek Józef

Francewicz Jan

Fronczek? Marcin

Frasik Wojciech

Frerens? Paweł

Frolontowicz Józef

Characzyński Benedykt

Cherla Jakub

Chilewski Jan

Chlorczyk Jan

Chłyniewski Jakub

Chłynicki Jakub

Chmielewski Lukasz

Chmielewski Stefan

Chmielewski Jakub

Chnor? ? ?

Chodakowski Marcin

Chodziński Franciszek

Chojnicki Jakub

Chordyński Jan

Choroszewski Wojciech

Chrzanowski Jakub

Chrząstowski? Józef

Chrapelski Jakub

Chrza?nowski Ignacy

Chromiński Eustachy

Chudecki Wojciech

Chudziakowski Modest?

Cannowski Krzysztof

Ciesielski Józef

Cytryński Jan

Cukrzyński Maciej

Cybulski Franciszek

Wyryło Kacper

Czajkowski Walenty

Czajkowski Marcin

Czasowski Piotr

Czaur Danił

Czewczyński Kazimierz

Czembarski Antoni

Czerwieński Jan

Czerkas Jan

Czerniecki Tomasz

Czerniecki Franciszek

Czerniecki Wincenty

Czerniecki Gawriło

Czerniecki Paweł

Czerniecki Piotr

Czernikowski Wojciech

Czernowski Józef

Czyżewski Kazimierz

Czyżewski Antoni

Czyżyński Antoni

Czysnowicz Józef

Cztchlecki Wojciech

Czychlecki Wojciech

Czyszewski Jan

Czyszecki Roch

Szaburowski Andrzej

Szałowski Wojciech

Szarniecki Tomasz

Szaframowicz Józef

Szafrański Jan

Szaszkiewicz? Stanisław

Szwajkowski Stefan

Szwakłowski Stanisław

Szwedrowski Wincenty

Szwinowski Adam

Szwiński Józef

Szebrynowski Jan

Szewicz Józef

Szewczulak Adam

Szenowicz Ignacy

Szybkowicz Szymon

Szyliński Walenty

Szylita Walenty

Szymanowicz Krzysztof

Szymanowicz Jakub

Szymanowski Wojciech

Szymanowski Jan

Szymański Jan

Szymański Piotr

Szymiński Marcin

Szyrkowski Maciej

Szytlec? Kazimierz

Szlink? Wasyl

Szlink Łukasz

Szłokowicz Jakub

Szmakowski Piotr

Szmet Jan

Szmicielski Kazimierz

Szmilec? Kazimierz

Szplinks(Szplinkiel)Jan

Szrejder Jan

Sztamborski Jozef

Sztrechman Adam

Sztykowski Franciszek

Szulc Dominik

Szulej Andrzej

Szczepanowicz Wojciech(Szczepankiewicz)

Szczeciński Stanisław

Szczepow Józef

Szczerba Konstanty

Judejsko Franciszek

Józiekiewicz Jan

Józekoniec Jakub

Junkowicz Stanisław

Jurkiewicz Maciej

Jutaszewski Józef

Juszkiewicz Jan

Ja?msuremski? Maciej

Jabłonkowski Józef

Jabłoński Jan

Jaworski Antoni

Jaworski Kazimierz

Jaworski Stefan

Jaworski Szymon

Jarzterski Kazimierz

Jazierski Tomasz

Jakub(Jakubow) Kirył

Jakub Andrzej

Jakubowicz Gotlib?

Jakubowicz Józef

Jakubowicz Jan

Jakubowski Marcin

Jakubowski Michał

Janarcz?...

Janiewicz? Wojciech

Janich Jan

Jankowicz Dominik

Jankowski Jan

Jankowski Stanisław

Jankowski Jan

Janowicz Ignac

Janowicz Mikołaj

Janowicz Szymon

Janszucki Mikołaj

Jarzeliński Stefan

Jarosiński Michał

Jarecki Ignacy

Jaroszewski Osip(Józef)

Jas...wicz Jan

Jasiński Jan

Jaśkiewicz Wincent

Jastrzębski Jan

Tiumaczenie - Agnieszka Grzelak

Комментарии: 12, последний от 13/03/2013.
Размещен: 27/06/2007, изменен: 13/04/2024. 108k. Статистика.
Статья: История
Война1812 года

По всем вопросам, связанным с использованием представленных на ArtOfWar материалов, обращайтесь напрямую к авторам произведений или к редактору сайта по email artofwar.ru@mail.ru
(с) ArtOfWar, 1998-2023

Магерамов Александр Арнольдович Глава3. Jeńcy z armii napoleońskiej zesłani do Omska i wcieleni do Sybirskiego Kozackiego Wojska Liniowego

Магерамов Александр Арнольдович
Глава3. Jeńcy z armii napoleońskiej zesłani do Omska i wcieleni do Sybirskiego Kozackiego Wojska Liniowego