ArtOfWar. Творчество ветеранов последних войн. Сайт имени Владимира Григорьева
Магерамов Александр Арнольдович
Глава3. Jeńcy z armii napoleońskiej zesłani do Omska i wcieleni do Sybirskiego Kozackiego Wojska Liniowego

[Регистрация] [Найти] [Обсуждения] [Новинки] [English] [Помощь] [Построения] [Окопка.ru]
Оценка: 5.79*25  Ваша оценка:
  • Аннотация:
    Продолжение Главы 2. Сокращенный вариант со списками военнослужащих на польским языке.
  
   W Państwowym Archiwum Omskiego Okręgu zachowały się dwa dokumenty mówiące o jeńcach wojennych napoleońskiej armii, którzy następnie odbywali służbę w Syberyjskim Kozackim Wojsku w okresie od 1813 do 1827 roku. W skład ich wchodzą dwa wojskowe dokumenty, podpisane jako "służbowy spis polskich jeńców wojennych". Zachowały się spisy 2-ego, 4-ego, część 5-ego ( 10 ludzi ze 170), 6-ego, 7-ego, 8-ego i 10-ego pułków Syberyjskiego Kozackiego Liniowego Wojska, a także inne materiały. Nie udało się odnaleźć służbowych spisów 1-ego, 3-ego, większości 5-ego, 9-ego pułku i dwóch konno-artyleryjskich rot. O tych oddziałach materiały były zbierane z innych spisów, a te zawierają o wiele mniej danych niż służbowe. Oprócz tego, w dokumentach znajdują się: spisy jeńców wojennych, którzy złożyli przysięgę na wierność carowi, armaturne spisy o ich materialnym położeniu, spisy o przydziałach do innych wojsk i pododdziałów 30 -ej dywizji, w skład, której w tym czasie wchodziło SKLW. Ogromna większość jeńców, jak napisano w istniejących spisach służbowych była "narodowości polskiej", ale wspominani są także Austriacy, w tym czasie nazywani również i cesarcami, Francuzi i Niemcy. Interesująca jest kwestia, kim byli ludzie walczący pod francuskim sztandarem przeciw Rosji, odbywający służbę w Rosji?
   W trakcie poszukiwań i systematyzacji dokumentów odnaleziono rozkaz komendanta 30-ej dywizji,generała-lejtnanta Głazenappa Nr3017 z dnia 17.12.1813 r., w którym "...rozkazuje się ...o przysięgnąwszych na wieczne rosyjskie poddaństwo polskich jeńców wojennych "(PAOO F67 ).Oczywistym jest, że po odnalezieniu tego rozkazu przy rozszyfrowywaniu pisowni imion i nazwisk(przezwisk), większe zaufanie wzbudzały właśnie rejestry służbowe. Problem polegał na tym, że jedno i to samo nazwisko pisarze wojska kozackiego innych części korpusu syberyjskiego, mogli w różnym czasie i w różnych pododdziałach zapisywać całkiem odmiennie. Jako przykład może posłużyć tak proste nazwisko, jakie posiadał jeniec Andrzej Wit. W różnych dokumentach zachowały się następujące warianty jej pisowni: Wipt, Witt, Wejt. Tylko po odszukaniu własnego podpisu tegoż jeńca "Andrzej Wit" w języku rosyjskim w uroczystej przysiędze 13 lutego 1814 roku, udało się, jak się wydaje, z dostateczną pewnością, prawidłowo odczytać to nazwisko. Tym bardziej, że Andrzej Wit był człowiekiem wykształconym, znał 5 języków, mało prawdopodobnym wydaje się by mógł z lenistwa zapisać jedno "t" na końcu swego nazwiska. W przypadku, gdy nie udawało się dojść do jednoznacznego wniosku dotyczącego pisowni nazwiska, w spisie jeńców dołączonym do artykułu podawane są dwa lub nawet trzy warianty pisowni nazwiska. Nie udało się odszukać dostatecznie pewnego źródła, aby zapisać prawidłowo, dlatego wymienione są wszystkie warianty występujące w dokumentach. Na pisownię nazwisk wpływ miała polska wymowa niektórych głosek niewystępujących w języku rosyjskim. I tak, w spisach występują takie nazwiska jak Brzeziński (Бжезински) i Brrzezinski (Бржезински). Błędy mogą dotyczyć takich liter jak ch i h, miękkich głosek, rz i ż, u i ó itp. Nie można i zapominać o tym, że większość jeńców wojennych była analfabetami i nie mogła wiedzieć, czy ich nazwiska zapisane są prawidłowo po rosyjsku. Dostatecznie istotnym wydaje się również fakt, że w tych czasach nie wszyscy posiadali nazwiska. Osoby pochodzenia nie-szlacheckiego mogły być nazwane przezwiskiem lub imionami ojców, dlatego nazwisko otrzymywali oni po przyjeździe na Syberię. Dowodem tego mogą być nazwiska podobne do nazwisk rdzennych Rosjan, jak Litwinow, Martow, Poliakow, Szłynkow, Szczepow, Wojciechow. Zwracam uwagę czytelników, że w spisach służbowych na początku pisało się imię, a następnie imię ojca i dopiero potem nazwisko, przy czym bardzo często było ono jednoznaczne z imieniem ojca. Przytaczając spisy zgodnie z obecnym szykiem w języku rosyjskim, zapisano nazwisko jako pierwsze przed imieniem jeńca. Zmianie uległ także zapis daty, na przykład, zamiast "październik, 12 dnia", a właśnie tak zapisano w większości dokumentów, w artykule pisze się "12 października".
   W archiwum występują także inne dokumenty: armaturne spisy jeńców wojennych, spisy dotyczące wypłaty pieniędzy, rozkazy o nagrodach, przeniesieniach, raporty oficerów SLKW, omskiego pułku garnizonowego, batalionów oraz inne dokumenty. Część z nich znajduje się w dobrym stanie, a część praktycznie jest stracona, gdyż miała kontakt z wodą. Pewna ilość posiadanych dokumentów jest już praktycznie całkowicie lub we fragmentach nieczytelna. O każdym z jeńców gromadziłem na fiszkach informacje, a z wielu wariantów pisowni nazwiska, wybierałem najbardziej prawdopodobny opierając się o dokumenty zawierające własnoręczny podpis osoby lub ten wariant, który pojawiał się w spisach służbowych. Informacji dostarczał także "Spis szlachty"( http://www.HerbarzPolskiAdama Bonieckiego-Indeksnazwisk-Ornatowski_com.htm), i Polski kalendarz kanoniczny(Polski kalendarz kanoniczny, imiona katolickie. Polska wersja;).
   Problem w tym, że zmianom w pisowni ulegały nie tylko nazwiska, ale często ulegały rusyfikacji i imiona - i tak Jan stał się Iwanem, Józef - Osipem, Grzegorz- Grigorijem, Maciej i Mateusz- Matwiejem itd. W jednych spisach jeńcy zapisani są jeszcze pod własnym imieniem, a w kolejnych już z rosyjskim imieniem. Po 1827 roku w spisach pojawiają się praktycznie już wyłącznie imiona zrusyfikowane. Oprócz tego, przy zapisie imion w dokumentach pojawiło się bardzo dużo błędów, przy czym najbardziej nie powiodło się imieniu Wawrzyniec, gdyż odpowiednika tego imienia nie ma w języku rosyjskim.
   2.strona.
   Jaka drogą żołnierze Napoleona znaleźli się na Syberii? Kim byli ci ludzie, z jakich miasteczek i wiosek pochodzili, jakie było ich socjalne położenie, jak trafili do SLKW? Przypomnijmy historię.
   "W 1771 roku miał miejsce pierwszy rozbiór Polski. Cesarstwo Austriackie zajęło południowe ziemie polskie między Wisłą i Zbruczem-83 tys.km², z ludnością 2,6 mln. Prusy zajęły ujście Wisły(Pomorze Gdańskie z Warmią), część Wielkopolski i Kujaw bez Torunia i Gdańska- 36 tys. km² i 580 tys.mieszkańców. Rosja zajęła największą część terytorium od wschodu do Dźwiny i Dniestru-92 tys. km² i 1,3 mln ludzi...Państwo straciło ¹/3 terytorium i 30% mieszkańców znalazło się pod obcym panowaniem"(Dybkowska. A. "Historia Polski od czasów najdawniejszych do współczesności" PWN Warszawa 1995; str.151;). Oczywistym jest, że polski naród nie chciał się godzić z takim stanem rzeczy i w 1793 r. zaczęła się wojna polsko- rosyjska. W 1793 r. miał miejsce kolejny rozbiór Polski. Wynikiem tej sytuacji było powstanie w 1794 roku, na czele, którego stanął Tadeusz Kościuszko i rozpoczęły się walki, które przy niezdarnym dowództwie rosyjskiej armii szybko dały przewagę Polakom. Wszystko zmieniło się po przybyciu dla zdławienia powstania feldmarszałka Suworowa, który szturmem wziął Pragę i 10 października rozgromił polskie oddziały pod Maciejowicami. Powstanie było zdławione, naczelnik powstania Tadeusz Kościuszko dostał się do niewoli. Nastąpił trzeci rozbiór Polski w 1795 roku. Państwo polsko-litewskie na więcej niż 120 lat zniknęło z map Europy. Wydarzenia te miały decydujące znaczenie w formowaniu opozycji i sprzeciwu polskiej ludności.
   Wpłynęło to w oczywisty sposób na los osób, które są przedmiotem tego artykułu. Szlachta została pozbawiona swoich obywatelskich, politycznych praw i niewyobrażalnej dla dworzan innych krajów wolności. Ogłoszono nową rejestrację szlachty i duża liczba szlachty nie posiadającej ziemi, nazywanej w Polsce zaściankową, było pozbawionych szlachectwa i wykreślonych ze spisu szlachty. Zapisano ich jako mieszczan, chłopów albo jako...Wszystko to było związane z tym, że Polska była jednym z nielicznych państw, w których odsetek szlachty, na przykład na Mazowszu dochodził do 20%. W tym czasie w innych europejskich krajach tego wieku, procent szlachty stanowił 3-5%.Katolickie duchowieństwo straciło bardzo wiele swoich przywilejów, tym bardziej, że religią panującą stało się prawosławie czy protestantyzm. W Cesarstwie Austro-Węgierskim panował, co prawda katolicyzm, ale duchowieństwo i kazania było poddane ścisłej kontroli. Tym sposobem duchowieństwo traciło możliwość wpływania na swoich wiernych. Monarchowie trzech krajów uczestniczących w rozbiorze Polski, zażądali, by odtąd kontakty z papieżem odbywały się tylko za ich pośrednictwem. Chłopi wraz z rozbiorami otrzymali przymus służenia w armii, służba w niej ciągnęła się latami i wynosiła w Austrii 12-14 lat, a w Rosji 25 lat. Gdy Jan Henryk Dąbrowski zaczął formować polskie legiony dla pomocy rewolucyjnej Francji w jej wojnie z Europejskimi dzierżawami, znalazło to gorący oddźwięk w polskim narodzie. Główną ideą, którą ogłosił on, by przyciągnąć do armii Polaków, było zwycięstwo Francji nad Austrią, Prusami i Rosją, i odzyskanie w ten sposób przez Polskę utraconej niezależności. Dąbrowski zgłosił się do naczelnego dowódcy wojsk francuskich we Włoszech, generała Bonaparte i ten wydał zgodę na formowanie polskich legionów w utworzonej republice Lombardii. W maju 1797 roku w legionach Dąbrowskiego według różnych danych było od 7 do 9 tys. Żołnierzy, którzy walczyli we Włoszech. Dowodzili nimi Dąbrowski i Kniaziewicz. W każdym legionie były trzy bataliony i jedna artyleryjska dywizja. Do legionów zaciągali się emigranci i jeńcy znajdujący się w Cesarstwie Austriackim. Polskie Legiony brały udział w likwidacji państwa kościelnego, wojnie przeciwko Neapolowi i innych akcjach wojennych. W okresie drugiej antyfrancuskiej koalicji (1798-1802), legiony walczyły w bitwach przeciwko austriacko-rosyjskim wojskom( 1-y legion-pod Trebin ,2-y przy obronie Mantui) (I. Afonin, A.Gorbunowa, Bałtycki almanach "Polskie legiony w Prusach").
   Do 1800 roku Polska jednak niezależności nie odzyskała i to wyzwało odpływ ochotników z legionów. W 1806 roku, już nie generał Bonaparte, a imperator Napoleon, tocząc wojnę z Prusami, wszedł do Warszawy. I znów potok ochotników zwiększył się, bardzo szybko armia polska liczyła 30 tys. żołnierzy. "10 stycznia 1807 roku w licznych okręgach Polski zakończono formowanie polskich pułków pod dowództwem Dąbrowskiego. Nowa polska armia liczyła osiem piechotnych pułków, dwa pułki konnych jegrów, jeden pułk baterii artyleryjskiej i oddzielne części ochotników. Oprócz tego, istniał legion północny, stworzony z austriackich i pruskich jeńców polskiego pochodzenia, przeformowany w 5-y piechotny pułk (w 1808 roku).Na nowo sformowane pułki były włączone w skład francuskich wojsk pod dowództwem generała Wiktora"(I.Afonin, A.Gorbunowa, Bałtycki almanach "Polskie legiony w Prusach").W rezultacie polskie wojsko w składzie francuskiej armii brało udział praktycznie we wszystkich wojnach, które prowadził Napoleon, choć często jako tylko wojska wspomagające. "Zasłużyło się" ono w zdławieniu powstania hiszpańskich chłopów przeciw "wolności, równości i braterstwa" pod Madrytem, Walencją i Saragossą w 1809r.Informacje o tym znalazły się w rejestrach służbowych Kozaków: Pogorzewskiego (Pogorzelskiego) Jana, syna Tymoteusza, Baronowskiego Jana, syna Jana i innych byłych jeńców wojennych. Mamy tu do czynienia z paradoksem historii- ludzie walczący za swobodę własnego kraju, odmawiali tegoż prawa wolności, hiszpańskim chłopom, tłumiąc ich powstanie przeciw francuskiej okupacji. Wspomnieniem tych wydarzeń może być wzmianka z dziennika Henryka Brandta " Polskie wojska w Moskwie w 1812 roku:"...Generał Montion...zapytał, jakie wojska spotykamy najczęściej, i po mojej odpowiedzi, że nikogo nie widzieliśmy oprócz kozaków i uzbrojonych chłopów, dalej pytał, jak wyglądają ci chłopi. Przyszło mi odpowiedzieć,...że mężczyźni ci, choć bardziej dzielni niż hiszpańscy partyzanci, jednako...uzbrojeni o wiele gorzej."("Napoleon w Rosji oczami Rosjan", Zacharow, Moskwa, str.300-301;)
   W połowie 1807 roku polska armia Wielkiego Księstwa Warszawskiego składała się:
  -z trzech dywizji, w każdej po cztery pułki piechoty, i dwóch pułków kawalerii( jeden pułk konnych jegrów i jeden pułk ułanów);
  -jednego batalionu artylerii w składzie trzech rot.
   Pułk piechoty miał w swoim składzie sześć rot, połączonych w trzy bataliony. Liczebność roty około 130 żołnierzy. Kawaleryjskie pułki liczyły po cztery eskadry, około 180 ludzi w każdym. W 1809 roku polska armia pod dowództwem księcia Poniatowskiego zdobyła Galicję. W Galicji Poniatowski tworzy tak zwaną armię francusko-galicyjską, składającą się z 6 pułków piechoty i 10 pułków kawalerii. W końcu 1809 roku pułki były włączone w skład armii Księstwa Warszawskiego. Oprócz wojsk Księstwa w służbie Napoleona był Wileński Legion, który wchodził w skład francuskiej armii i brał udział w hiszpańskiej kampanii.
  W czasie wojny francusko-rosyjskiej 1812 roku większość polskich sił weszło w 5-y korpus Poniatowskiego w składzie:16 dywizja Zajączka, 17-a dywizja Dąbrowskiego 18-a dywizja Kamieńskiego. Każda dywizja składała się z pułków piechoty(3-4 bataliony składu)i 1-2 pułków kawalerii. Oprócz polskiego korpusu we francuskiej armii znajdowały się następujące polskie pododdziały:
   -4, 7 i 9-y pułki piechoty w składzie 28-ej dywizji w 9-ym korpusie;
   -15-a kawaleryjska brygada Niemojewskiego w zestawie 6-ego i 8-ego pułku ułańskiego, a także
  2-ego pruskiego pułku husarskiego w zestawie:1-ej lekkokonnej dywizji 1-ego korpusu kawaleryjskiego;
   -4-a lekkokonna dywizja Rożnieckiego w zestawie 2,7,11,3,15 i 16-ego ułańskich pułków (po trzy eskadry w każdym pułku)
   -14-y pułk kirasjerów (dwie eskadry)razem z 2 Westfalskim Kirasjerskim Pułkiem tworzyły brygadę 7-ej dywizji ciężkiej kawalerii 4-ego korpusu kawaleryjskiego;
   -10-ty pułk husarski w 16-ej brygadzie 2-ej lekkokonnej dywizji 2-ego korpusu kawaleryjskiego;
   - 5,10,11-y piechotne pułki w brygadzie księcia Radziwiłła w 10-ym korpusie Macdonalda( Te pułki były we Wschodnich Prusach, szły przez Labiau, Tilzit do granic Imperium Rosyjskiego, a w 1812-1813 latach odwrót szedł tą samą drogą i wojska te brały udział w obronie Gdańska).( I.Afonin, A.Gorbunowa, Bałtycki almanach "Polskie legiony w Prusach").
  
   Kiedy Napoleon przygotowywał się do wojny z Rosją, wielkość polskich wojsk znów wzrosła i zaczęła przewyższać 100 tys. ludzi. Po rozpoczęciu działań bojowych w miastach: Wilno, Słonim, Białystok, Nieśwież, Mińsk i innych zaludnionych punktach, wchodzących w skład Rzeczpospolitej do czasów rozbiorów, było dodatkowo sformowane jeszcze kilka wojskowych części. "24 czerwca 1812 roku zaczął się moskiewski pochód wielkiej armii. W południe 28 czerwca do Wilna- dawnej stolicy Litwy-uroczyście wkroczyły wojska wielkiej armii. Na przedzie szedł 8-y ułański pułk księstwa warszawskiego, którym dowodził pułkownik książę Dominik Radziwiłł, potomek litewskich książąt. 1 lipca 1812 roku Napoleon podpisał dekret o powstaniu litewskiego państwa -i stworzeniu czasowego rządu. "... Wszystkiego, w połowie listopada 1812, nie licząc części gwardii( ułanów Konopki i Tatarów Achmatowicza), litewskie wojska liczyły 8 batalionów,15 eskadr, 1 artyleryjską rotę- ogólna liczba ludzi wraz z żandarmami liczyła 19000" ( Genstab.Ru Kudriaszow J. "Siły zbrojne Księstwa Litewskiego 1812 roku").
  
   Polski 5-y korpus brał udział w walkach pod Borisowem, o czym pisze I.I. Suchecki w swoim dzienniku: "9-ego listopada, rano, około 6-ej godziny, było słychać wystrzały z armat i różnych ogniostrzelnych przyrządów. To była potyczka rosyjskiego wojska, stojącego pod dowództwem admirała Cziczagowa, z polskim wojskiem pod dowództwem generała Dąbrowskiego.
  4strona.
  Bitwa ta ciągnęła się do 5- ej po południu i zakończyła tym, że polski generał, straciwszy 7 armat i ponad 2 tysiące żołnierzy, był zmuszony wycofać się po trakcie moskiewskim, przez Borysow i Loszincę, a za nim ciągnęło rosyjskie wojsko, które i w czasie drogi wybiło dużo nieprzyjacielskiego wojska" (Dziennik Sucheckiego - (http://www.rpp.nm.ru/suhetsky.html)).
  Polskie wojska według świadków stanowiły znaczącą siłę francuskiej armii, walczącej w Rosji, stanowili też największą liczbę cudzoziemców dostawczych się do niewoli. I tak, M.A.Wołkowa w listach do W.I.Lanskiej pisze: "Wśród wielu przyjemności, mamy i tę, że przyszło nam żyć pod jednym niebem z 3000 francuskimi jeńcami. Wszyscy żołnierze-to Polacy, Niemcy, Włosi, i Hiszpanie. Najwięcej Polaków..., wielu pobili za szaleństwa..."(Napoleon w Rosji widziany oczami Rosjan" Zacharow, Moskwa, str.56) Ten sam obraz opisano w Tambowie: "Tambow pełen jest jeńców. Francuzi odnoszą się do swojej klęski jak do niepowodzenia, które można naprawić. Polacy wiedząc, jak ich nienawidzą u nas, podają się za Holendrów albo Niemców. Żałośni Hiszpanie i Portugalczycy: są na wolności i codziennie przychodzą prosić jałmużny."("Napoleon w Rosji widziany oczami Rosjan", Zacharow, Moskwa, str.83)
   Według danych zebranych przez Archiwum Państwowe Okręgu Omskiego z liczby ponad 1250 jeńców wojennych, odbywających służbę w SLKW, osób narodowości francuskiej odnaleziono zaledwie dziesięć. W tym tylko cztery osoby- Albert Lui, Veigon Aleksander, Kanbe Piotr, Frankiew Józef z pewnością pochodzili "z Francuzów", gdyż zapisani są w oddzielnym rejestrze, z nagłówkiem "O francuskich jeńcach wojennych, pragnących wrócić do swojej ojczyzny."( F 67 opis1 sprawa (dzieło)93 str.84-86). Piątą osobą, o której jest jeszcze więcej danych, za wyjątkiem narodowości jest - Wit ( Witt) Andrzej, syn Wita. W tym rejestrze nie występuje, możliwe, że wrócił on do ojczyzny w latach 1814- 1815. Możliwe jest również, że z jakichś względów zdecydował się on na pozostanie w Rosji. Odnaleziono zapisy o osobach noszących nazwisko Witt, żyjących w Tomskim Okręgu (Czasopismo " Rodacy", Nr4 (32) 2005, str.30).O jego francuskim pochodzeniu mówią następujące fakty: nazwa miejscowości, w której mieszkał, jego nazwisko, służba jedynie w wojsku francuskim, nie ma wzmianki by kiedykolwiek służył w armii polskiej. Walczył przeciwko Prusom, Austrii, Anglii, Hiszpanii, Rosji. O pozostałych Francuzach świadectw pozostało bardzo mało, tylko na podstawie ich nazwisk można przypuszczać, że byli Francuzami. Czworo kolejnych w rejestrze zapisanych zostało jako "cesarcy", lecz po brzmieniu nazwisk można przypuszczać, że byli Polakami z ziem zagarniętych po rozbiorach przez Cesarstwo Austriackie. Są to: Gonczarski Adam, syn Zenobiusza i Jan Jabłoński; narodowości Gruzinca Augusta i Nawaro ( Naberta?) Jana ustalić się nie udało. W tych przypadkach zapisane słowo "cesariec" wskazywało nie na narodowość, lecz na obywatelstwo. Dwie osoby zapisano jako osoby narodowości niemieckiej,: Botsztejn? Amenej, syn Michała i Szplinks (Szplinkiel?) Jan. Postawiony znak zapytania po nazwisku, oznacza, że na podstawie zapisu i stanu dokumentów, trudno jednoznacznie podać prawidłową formę nazwiska. Pozostałe osoby wymienione w rejestrze, a jest ich około 1250 ludzi, sądząc po zapisie o narodowości i miejscu zamieszkania, bez wątpienia, w większości byli Polakami.
   "22 października 1812 roku pojawiło się cyrkularne pismo Wiazmitinowa, w którym, według najwyższego rozkazu, wszystkich jeńców wojennych narodowości polskiej zapoleca się oddzielać od pozostałych jeńców i wysyłać do Gieorgijewska, aby tam przydzielono ich do pułków, znajdujących się na froncie kaukaskim i w Gruzji.[ Okres] od lutego 1813 r. do czerwca 1814 roku charakteryzuje się zwiększeniem liczby wysłanych na rozkaz władz jeńców, przy jednoczesnym zmniejszeniu ich napływu. Okres, ciągnący się od czerwca po sierpień 1814 roku, był związany z repatriacją wszystkich pozostałych jeńców..." ( B.A. Bessonow, W.P. Totfałuszin, "Jeńcy wojenni Wielkiej Armii w Saratowskiej Gubernii").
   Konieczna jest w tym miejscu informacja o organizacyjno- sztabowej strukturze Sybirskiego Kozaczego Wojska. W encyklopedii syberyjskiej mówi się, że "... w 1773 roku Kozacy Irtyszcy wchodzili w specjalny korpus, zorganizowany dla ochrony przed wtargnięciem oddziału E.I.Pugaczowa, uczestniczyli w walkach z powstańcami. Potrzeba ochrony granic pociągnęła za sobą zwiększenie liczby Kozaków na liniach umocnień. Do 1795 roku było tutaj 2884 Kozaków, w tej liczbie na Iszimskiej czy Presjo- Gorkiewskiej - 812, Irtyszskiej - 1385, Koływano- Kuznieckiej - 687 Kozaków. Osady na liniach tworzyło w 1808 roku Sybirskie Liniowe Kozacze Wojsko, którego ziemie, rozciągały się w Akmolińskim i Semipałatyńskim okręgach i na Ałtaju. W 1808 roku było zatwierdzone położenie Sybirskiego Kozaczego Liniowego Wojska. W skład wojska weszło 6117 frontowych Kozaków wraz z rodzinami. Na czele wojska stał ataman wojskowy, podporządkowany 24-ej Sybirskiej Dywizji Piechoty. W czasie wojny wojsko zobowiązywało się do wystawienia 10 pułków (5950 kozaków) z własnym uzbrojeniem, umundurowaniem i końmi.Za to Kozacy otrzymywali żołd, prowiant i utrzymanie dla siebie i koni w czasie postojów. W czasie pokoju Kozacy mieszkali w twierdzach redutach...Dla lepszego kierowania linia dzieliła się [w czasie pokoju] na 10 oddziałów, a oddział-na 5 dystancji. Wszyscy Kozacy, od 17 roku życia, byli zobowiązani służyć "póki sił" i byli zwolnieni z obowiązku wojennego dopiero na starość, czy na wypadek całkowitej nieprzydatności do służby. Zwolnieni ze służby pozostawali w wojsku, gdyż zabronione było odejście z Kozaczego Rejestru. Skład oficerów powiększano tylko o wyróżniających się , zabronione było przyjmowanie oficerów z innych wojsk. W szeregi Kozaków mogli za to wstępować wszyscy pragnący. Oprócz pułków konnych, wojsko utrzymywało także dwie konno-artyleryjskie roty kwaterujące w Omsku po 12 dział w każdej.
  5strona
  Dla zarządzania gospodarczymi i administracyjnymi sprawami wojska w 1808 roku była stworzona wojskowa kancelaria...W 1810 roku we wszystkich 10-u oddziałach wojska na podstawie rozkazu generała-lejtnanta G.I.Głazenappa były stworzone szkoły dla nauczania początkowego Kozaków, a w 1813 roku- Kozacka szkoła średnia"(Encyklopedia syberyjska, 1929, Syberyjskie Kozacze Wojsko, str.247). O majątku Kozaków informują dokumenty z 1808 roku mówiące, że mieli oni "prawo otrzymywać przydział ziemi w wielkości po 6 dziesiątek na duszę, żołd w wysokości 6 rubli 16,5 kopiejki, mąki - 3 ćwiartki i owsa 7 ćwiartek w roku, siana w cenie 2 kopiejek za pud i prawo zajmowania się rybactwem na Irtyszu, powyżej Buchtarmy" (http://www.ic.omskreg.ru/~archive/kronika8.html)
   Przypuszczalnie w sierpniu 1813 roku przybywa do Omska pierwsza partia jeńców wojennych dla przydzielenia ich do oddziałów 30-ej dywizji. Po sierpniu coraz częściej jeńcy przybywają, ten stan utrzymuje się aż do początków 1814. Największa partia jeńców- ponad 400 osób przybywa w październiku. Jeńców przydzielano do pułków kozackich innych wojsk na Syberii, wkrótce ci, którzy złożyli przysięgę, byli przeniesieni do pułków kozackich. W 1814 roku miały miejsce jedynie przeniesienia z innych oddziałów do pułków i konno-artleryjskich rot SLKW.
   Według Służbowych Rejestrów Polaków- Kozaków Sybirskiego Liniowego Kozackiego Wojska można studiować historię wojen napoleońskich. Polskie wojska w składzie francuskiej armii ,czy ,jak napisano w służbowym rejestrze.....Kowalskiego Andrzeja, syna Macieja "Polskie wojsko wchodzące w skład wojska francuskiego", uczestniczyło w bitwach pod Smoleńskiem, Możajskiem, Moskwą, Małojarosławiem, o czym świadczą służbowe rejestry następujących jeńców: Krawczyna Łukasza, Lewandowskiego Wojciecha, syna Jana, Strzeleckiego Antoniego, syna Jakuba, a zapis dotyczący Nilewskiego (Danilewskiego) Mikołaja, syna Aleksandra - donosi o udziale jego w walkach : "1809 roku- przeciw Hiszpanii, Madryt, Walencja;1812 rok - przeciw Rosji, Możajsk". A oto jak wyglądają zebrane dane dotyczące szeregowego Lipińskiego: Lipiński Szymon, syn Jana, lat 40, wzrost 2 arszyna, 5 wierszkow, oczy szare, włosy ciemno-blond, nos prosty, prawa noga zraniona powyżej kolana, urodzony w Tarnopolskiej Guberni, wieś Stupino. Kawaler. Niepiśmienny. Uczestniczył w walkach w 1792 roku i 1799 przeciw Hiszpanii; w 1812 roku przeciw Rosji. Służba: - w Cesarskim wojsku: 6-y konno-jegierski pułk,1792; - w Francuskim wojsku: 1-y pułk piechoty, 1799; - w Polskim wojsku: 9-y ułański pułk; SKLW 9-y pułk kozacki od września 1814 roku.( PAOO, F67 opis1 sprawa 44 tom 2 str.243; str.90-93; str.239-240; str.9a). Nazwanie "Kozak" przysługiwało wszystkim jeńcom, którzy złożyli przysięgę na wierność imperatorowi rosyjskiemu.
   Dokument ten poniżej przytaczam w fragmencie:
   "Ja, niżej podpisany, obiecuję i przysięgam na Boga Wszechmocnego i Świętą Jego Ewangelię, iż
  chcę i powinienem Jego Imperatorskiej Wysokości, swemu prawdziwemu, Miłościwemu Wielkiemu Władcy Imperatorowi Aleksandrowi Pawłowiczowi, Władcy Wszechrosji i Jego Imperatorskiej Wysokości Wszechrosyjskiego Tronu następcy, który będzie naznaczony: wiernie i prawdziwie służyć i we wszystkim podporządkować się nie szczędząc żywota swego do ostatniej kropli krwi i wszystkie Jego Imperatorskiej Wysokości sile i władzy przynależące prawa,(...) uprawomocnione przestrzegać- przy tym w największym stopniu starać się (...)Wszystkiego, co Jego Imperatorskiej Wysokości wiernej służby i pożytkowi państwa we wszelkiej służbie dotyczyć może.
   Na koniec mej przysięgi całuję słowa przysięgi i krzyż Zbawiciela mego. Amen. 1813 roku, listopada 5 dnia. Pragnącym wstąpić w wieczne rosyjskie poddaństwo (...)z wojennych jeńców polskich w Kozaków według tej przysięgi przysiąc i podpisać się." Dalej znajdują się własnoręczne podpisy i napisane następujące słowa:" Na tym, że liście przysięgi niektórzy z jeńców podpisali się własnoręcznie na polskim dialekcie...Kozak Filip Talikowski, Kozak Stanisław Domajskii, Kozak Wojciech Prutkowski, Kozak Błażej Gidewski. Zamiast Kozaków Pawła Żylkowskiego, Franciszka Serczaka, Wojciecha Chudeckiego, Józefa Malinowskiego, na ich osobistą prośbę i niepiśmiennością Kozak Klementy Pawłowicz rękę przyłożył. Kozak Wawrzyniec Wojt, zamiast Kozaka Barinskiego, Bazylego Dogana, Wawrzyńca Koszyckiego, Augusta Pusiaka, Franciszka Wodzińsiego na prośbę i z powodu niepiśmienności i za siebie Kozak Antoni Ligenza rękę przyłożył. Kozak Wawrzyniec Wojt, zamiast Kozaków Wojciecha Wielikanowskiego na prośbę jego i z powiodu niepiśmienności i za siebie Kozak Michał Ostrowski Rękę przyłożył. Zamiast Kozaków Jakuba Chedry, Leona Romanowskiego, Michała Dunajskiego, Augusta Kosińskiego, Stanisława Świderskiego, Piotra Gruzińskiego, Jana Piotrkowskiego, Osipa Lachowicza, Antoniego Stawickiego, Pawła Czernieckiego, Wincentego Adamskiego, Józefa Kamieńskiego Kamieńskiego Mikołaja Pietrakowskiego w poświadczeniu piśmienności rękę przyłożył Kozak Antoni Ligenza. Kozak Roch Ciszecki .Do przysięgi prowadził ..... Paweł Pietuchow, przy doprowadzeniu uczestniczył porucznik Kuk...( dalej nieczytelnie)"( PAOO Fond 67 opis 1 sprawa 44 str.127-128)
   W "Krótkiej kronice wojsk kozackich" w zapisie o Sybirskim Wojsku Kozackim napisano:"...1813 r. wielu z polskich jeńców wojennych, pragnących na zawsze pozostać w Sybirskim Wojsku Kozackim, zostało przyjętych w jego oddziały.( Kozackie wojska. Podręczna książka Imperatorskiej kwatery głównej. Wydawnictwo W.K. Szenka, 1912 r., AO "Dorwal", 1992, str.273). Wzmianek o tak masowej przysiędze nie ma w innych rozdziałach książki, dotyczących innych wojsk kozackich. Prawdopodobnie, tylko na Syberii postąpiono w ten sposób z byłymi jeńcami, w odróżnieniu od Kaukazu i ziem na zachód od Syberii. Jedyna podobna informacja dotycząca francuskich jeńców zamieszczona jest w " Historii Orenburga i okolic": " Kraj Orenburski był wykorzystywany przez władze jako miejsce pobytu jeńców wojennych armii napoleońskiej, wysyłanych tutaj dużymi grupami i rozmieszczano w garnizonach linii przygranicznej. W drugiej połowie 1812 roku przybyło 923 szeregowców i 14 oficerów, następnie kolejnych 492 szeregowców 15 oficerów. Władze miejscowe otrzymały rozkaz "przyglądania się postępowaniom... jeńców francuskich". Niektórzy z jeńców próbowali uciekać w step kazachski i do Buchary, inni stopniowo powrócili do ojczyzny, ale określona część była przydzielona do Kozackiego Orenburskiego Wojska. W końcu XIX wieku pośród orenburskich Kozaków występowało 48 francuskich nazwisk - potomków jeńców francuskich"( http://his95.narod.ru/oren/istor_3_3.html ).
   Z dokumentów wynika, że jeńcy wojenni składali przysięgę na wierność rosyjskiemu tronowi, miała ona uroczystą oprawę i przebiegała w obecności kapłana, oficera SLKW i przedstawicieli administracji państwowej, a następnie byli przyjmowani z batalionów garnizonowych do kozackich pułków. Przy czym brano pod uwagę życzenie jeńca, o czym świadczy zapis z 22 października 1813 roku: "Na rozkaz komendanta 30-ej dywizji polscy jeńcy wojenni wstępujący do kozackiego wojska mają prawo wyboru pułku, w którym chcą służyć".(PAOO F67 opis 1 sprawa 48 strona 562). Żołnierze, niezdolni do służby zasadniczej, byli kierowani do kozackiej szkoły, szpitala wojennego, rzadko z powrotem kierowano ich do pułków garnizonowych. Oczywiście, dowództwo 30-ej dywizji dążyło do tego by jak największa liczba "buntowników" złożyła przysięgę, o czym informuje wspomniany wyżej rozkaz Nr, 3017:"...jakie są informacje..., jak tylko wstąpią na służbę...dostarczyć do kancelarii dla przedstawienia wielmożnemu panu generał - lejtnantowi Głazenappowi. Przy tym nakazuje się, aby z jeńcami, którzy złożyli przysięgę na wierność rosyjskiemu tronowi łaskawie się obchodzić i chronić ich przed ciemiężeniem, jeśli ich zachowanie będzie uczciwe i nie zwrócą na siebie podejrzeń." (PAOO F67 opis1 sprawa 47 strona 861). Oprócz tego, dowództwo starało się nagradzać tych jeńców, którzy nakłonili swoich towarzyszy do złożenia przysięgi wierności carskiemu tronowi. W rozkazie Nr 3434 z 13 grudnia 1813 roku jest mowa:, "złożywszego przysięgę na wierność tronowi rosyjskiemu unter - oficera Dominika Nawrockiego za wzorową służbę i nakłonienie swych towarzyszy do przysięgi- awansować na pięćdziesiątnika". (PAOO F67 opis1 sprawa 47 str.870).
  Do 1815 roku to zwanie przysługiwało unter - oficerom, którzy w wojskowej hierarchii stali niżej o jeden stopień od setnika, kozackiego oficera, w następstwie ten stopień także stał się oficerskim (potem w częściach armii zyskał on nazwę "półrotnego").
   Zachowała się następująca wzmianka o służbie w charakterze "służących", czyli adiutantów oficerów, odbywających służbę w SLKW: "Jarzeliński Józef - w służbie u podporucznika Broncha od 1 sierpnia 1813, ..., Kramarski Jan - w służbie u majora Mintrezora, Zawadzki Józef - w służbie u podporucznika Królickiego, Drozdowski Hieronim w służbie porucznika Broncha , Fedorowicz Grzegorz - w służbie podporucznika Sadowskiego , Izdebski Antoni - w służbie porucznika S...ego Kazimierza, Kazaczyński Jan - w służbie podporucznika Oknińskiego ( Okińskiego) , Niewiecki Stefan - w służbie u kapitana Broniewskiego , wachmistrz Skurupski Michał - w służbie u porucznika Śmiełowskiego"(PAOO F67 opis1 sprawa 44, strona19). Z wyżej wymienionych oficerów tylko o kapitanie Broniewskim wiadomo, że nie był jeńcem wojennym. Przeciwnie, Broniewski Semen Bogdanowicz (1786-14.02.1858 rok, Petersburg), syn gwardyjskiego chorążego w stanie spoczynku Bogdana Broniewskiego, będącego radcą twerskiego gubernatorskiego urzędu. Zakończył Grodzieński Kadecki Korpus w 1803 roku. Służbę rozpoczął jako chorąży w Niżegorodzkim dragońskim pułku na Kaukazie. W 1808 roku został przeniesiony na służbę na Syberię, gdzie spędził 29 lat. W 1808 roku - podporucznik, adiutant inspektora sybirskich wojsk i naczelnika sybirskich linii generała Głazenappa. Na specjalny rozkaz generał-gubernatora Syberii M.M Spierańskiego - pułkownik, awansowany w 1823 roku na naczelnika edukacji Omskiego Okręgu. Od 1827 roku Generał - major. Od 8 stycznia 1835 roku zajmuje stanowisko generał - gubernatora i komendanta wojsk Syberii Wschodniej z jednoczesnym awansem na generał - lejtnanta. Od 1837 roku senator. ( Świadectwa biograficzne o wychowankach Szkłowskiego, Grodzieńskiego, Smoleńskiego Kadeckiego Korpusu, (http://kdkv.narod.ru/Vilna/Shklov-Biogr.html ).W 1813 roku S.B.Broniewski pełnił funkcję atamana Sybirskiego Liniowego Kozackiego Wojska. O pozostałych oficerach z dużą dozą prawdopodobieństwa można powiedzieć, że wcześniej byli jeńcami wojennymi. Podstawowym dowodem będzie fakt, że ich nazwiska nie pojawiały się wśród komendantów pełniących obowiązki komendantów Kozackich pułków,choć wśród takich są oficerowie mający niższą rangę, niż wyżej wymienieni. I tak, piątym, lejb - atamańskim pułkiem dowodzi kornet Vagin, a jednocześnie znajduje się w nim major Mintrezor, ( F67 opis 1 sprawa 44, str. 34). Innych wzmianek o istnieniu jeńców wojennych w SLKW nie odnaleziono.
  7 srtona
   To, co dotyczy umundurowania jeńców zostało zapisane w rejestrze z listopada 1813 roku. Informuje się, że u każdego jeńca w tym czasie na wyposażeniu były: czapka (furażka)- 1 sztuka, koszula -1-2 szt., kozaki ( częściej jednak łapcie) - 1 para, portki ( tak w tekście) - 1 para, rękawiczki-1para. ( PAOO F67 opis1 sprawa44 strona43)
   W innym rejestrze, z 30 listopada 1813 roku, przy przekazywaniu jeńców wojennych z pietrowskiego batalionu garnizonowego do SLKW przekazano jednocześnie ich rzeczy :kożuchy - 10 szt., szynele- 7 szt., półkożuchy-3 szt.,koszule-22 szt., szarawary-22 szt., kozaki-15 par, łapci- 17 par, onucy- 12 par, rękawic - 14 par, furażek - 20 sztuk, walonek -3 pary,( jeńców było 30). ( PAOO F67 sprawa44 str. 56). Na podstawie tego spisu widać, że u niektórych jeńców nie było w ogóle niczego z więziennego stroju, można, więc przypuszczać, że byli ubrani w mundury zdobyte samodzielnie. Nie mogli oni być w końcu listopada w Syberii całkiem bez odzieży. Zachował się jeszcze jeden zapis o 30 osobach z 15 marca 1814 roku, który świadczy o tym, że u każdego jeńca w posiadaniu był: półmundur, - 1 szt., pantalony -1 para, rękawice - 1 para, czapka - 1 para, torba - 1 szt. ( PAOO F67 opis 1 sprawa 48 str.113), Pozostałe rzeczy stanowiące własność jeńców zapisano w sposób nieczytelny. W rozkazie Nr906 z 24 marca 1814 roku - znajduje się rejestr jeńców wojennych, którym wydzielono po 1 rublu na zakup potrzebnej odzieży. Ponieważ na te czasy utrzymanie żołnierza przez rok kosztowało państwo 8 rubli, można uznać tę kwotę za godziwą.
   O tym, że dowództwo nie dzieliło Kozaków na "rodowitych" i "tych z jeńców", świadczy Rozkaz Nr 1473 "...o pomocy Januszowi Olszewskiemu w przejeździe krewnych do Warszawy."( PAOO F67 Opis1 sprawa 48 str.104). Na uwagę zasługuje fakt, że większość jeńców znalazła się w 5-ym pułku (176 przy łącznej liczbie żołnierzy 500). Pułk ten nazywany był także lejb-atamańskim. W pułku tym znajdowała się piąta, tak nazywana "lejb - lotnia", stworzona dla ochrony i towarzyszenia Jego Imperatorskiej Wysokości i członków jego rodziny, świadczy to, że osobom złożywszym przysięgę na wierność Rosji, rzeczywiście dowierzano. Takie sotnie istniały w każdym wojsku, w ilości pięciu i wszystkie razem tworzyły lejb-gwardię Zbiorczo- Kozackich wojsk i konwój Imperatora.( "Wojenna odzież armii rosyjskiej", Moskwa,Wydawnictwo Wojenne,1994, str.358-359) Nie odnotowano praktycznie żadnych incydentów z uczestnictwem Kozaków - byłych jeńców. Wyjątkiem są rozkazy Nr 3437 z 27 grudnia 1813 roku i Nr 3303. W pierwszym mówi się: "... wysłanego do twierdzy Pietropawłowskiej byłego jeńca wojennego Kazimierza Jaworskiego, wzbudzającego oburzenie swoim pijaństwem- przenieść do reduty Nowokamiennej". Następnie w rozkazie mówi się o tym, że jeśli mimo ostrzeżeń, Jaworski dalej będzie pogrążać się w pijaństwie, będzie za to ukarany.( PAOO F67 opis1 sprawa 47 str.870).W kolejnym rozkazie:" Kanonier Jakub Wołyniec, przeniesiony z 1-ej roty konno-artyleryjskiej do 2-ej...za to, że wyraził on skruchę za swe występki w obecności towarzyszy...przekazać mu, że jeśli dalej będzie on czynił podobne występki i grubości, ... na służbie nieposłuszeństwo, wówczas...przekazany zostanie ...sądowi...i na katorgę"( PAOO F67 opis1 sprawa47 str.842). Interesujące jest, że Kozak Wikuł Gusiancew na podstawie rozkazu Nr3408, choć nie był jeńcem wojennym "za...obrazę i pobicia..."naniesione członkom rodziny i towarzyszom był ukarany o wiele surowiej, "w sądzie wojskowym...został skazany na szpicruty i przejście przez szereg złożony z 500 ludzi jeden raz..."(PAOO F67 opis1 sprawa47 str.863).
   Biorąc pod uwagę status socjalny jeńcy dzielili się na trzy podstawowe kategorie: dworzanie(szlachta), chłopi, i mieszczanie. Dworzanie stanowili znaczną grupę wśród jeńców, w spisach jest ich około 130, odnoszących się do tej warstwy socjalnej. W zapisach o wielu z nich mówi się, że "nie przedstawiali dowodów swego dostojnego urodzenia". Najbogatszym spośród dworzan można uznać Łożyńskiego Józefa, syna Jakuba, który posiadał 350 chłopów, Jutaszewskiego Józefa, syna Piotra, władającego 50 rodzinami i Wickiego (Witskiego) Stanisława, syna Józefa, którego ojciec był " bogaczem, w posiadaniu którego było 18 wsi". Podstawowa masa tak nazywanych dworzan albo nie posiadała żadnych chłopów, albo miała niewielkie mająteczki.
   Chłopi, pochodzenie, których zostało ustanowione, stanowili około 50 osób, przy czym jeden z nich - Stańczyk Jan,syn Antoniego -"z chłopów państwowych". Cechą charakterystyczną polskich nazwisk w tym czasie, było to, że nazwiska chłopskie kończyły się przeważnie na spółgłoskę. Potwierdza to rejestr jeńców: Kubiak Franciszek, syn Andrzeja, Kondrec Paweł, syn Jakuba, Stankiewicz Jan, syn Tadeusza, Bednarczyk Stanisław, syn Bartłomieja i wielu innych. Ale, choć rzadko, to jednak spotykane są nazwiska podobne do szlacheckich. Mieszczan w spisie jest około 160. W niektórych spisach jeden i ten sam człowiek bywał zarejestrowany jako szlachcic, by w następnym rejestrze pojawić się jako mieszczanin. Związane to było z brakiem dokumentów potwierdzających jego szlacheckie urodzenie. W ten sposób wśród 340 osób, których pochodzenie można przyjąć jako udowodnione, do szlachty można zaliczyć około 38% osób, do mieszczan- 47%, a do chłopów-15%.
  Strona8
   Wyznaniem przeważającej części jeńców jest katolicyzm. Wśród 205 zapisów jest tylko jedna osoba deklarująca luteranizm- Amenej Botsztajn.
   Z jakich miejscowości pochodzili jeńcy wcieleni następnie w SKLW? W trakcie prac nad dokumentacją dotyczącą jeńców, ustanowiono, że ci żołnierze, o których zachowały się dokumenty dotyczące miejsca pochodzenia, w przeważającej masie byli rodem z Wielkopolski, Mazowsza, a także ziem znajdujących się w granicach Austro-Węgier. Wspominane są gubernie: Poznańska, Warszawska, Krakowska, Lubelska, Sandomierska, Łomżyńska, Lwowska, Kaliska i inne. O wiele mniej osób było rodem z Wielkiego Księstwa Litewskiego- Wileńskiej guberni.
   Rejestry wspominają także o wykształceniu jeńców. Najczęściej bywają oni zapisani jako osoby "niegramotne", taki zapis pojawia się nawet przy nazwiskach osób deklarujących pochodzenie szlacheckie. Są wyjątki, pojawiają się osoby władające kilkoma językami obcymi, najczęściej francuskim i niemieckim( u osób polskiej narodowości). Najbardziej wykształconą osobą był Wit Andrzej, Botsztajn Amenej, Milewski Adam - znali oni po pięć języków, w tym angielski, grecki, łacinę.
   Wiek jeńców w 1813 roku oscyluje pomiędzy 19 rokiem życia ( Krumierencz Grzegorz, syn Jana) do 56 roku życia( Biernacki Marcin). Służbę w armii najwcześniej rozpoczął w 1786 roku Mirkowski Maciej,syn Błażeja i Chranstowski ( Chranczowski) Józef, syn Piotra. Nie do rzadkości należały przypadki rozpoczynania służby w armii francuskiej w wieku 14-15 lat. Przeważająca liczba żołnierzy w czasie wielu lat służby składała przysięgę nie jeden raz. Wspominana jest służba w armii francuskiej, hiszpańskiej, cesarskiej, rzymskiej, hiszpańskiej i na koniec rosyjskiej.
   W rejestrach dotyczących jeńców wcielonych czy przyjętych do kozackiego wojska zachowały się zapisy mówiące o wyglądzie zewnętrznym jeńców, ich chorobach, ranach.
  Dane te były zbierane w carskiej armii na wypadek dezercji i poszukiwań zbiegów.
   Cechy dotyczące wyglądu przeciętnego polskiego jeńca na podstawie tych zapisów przedstawiają się następująco: cera biała(chodzi o jasną karnację), włosy ciemno-blond, oczy szare, nos średni. Posiada rany od szabli, kuli i bagnetu. Wiek- 30 lat. Średni wzrost -2 arszyna 4-5 wierszkow ( 1 metr 60-65 cm). Służbę rozpoczynał w pruskim, (austriackim) wojsku, następnie służył w polskiej( francuskiej) armii, a na koniec w SKLW. Przy czym jako regułę można przyjąć -w pułkach kawaleryjskich- husarskim, konno-jegierskim, ułańskim czy konnej gwardii. Brał udział w1-3 wojnach przeciw Austrii, Prusom, Rosji, Hiszpanii, Anglii, a także wojnie "przeciwko rzymskiemu królowi". Narodowości polskiej, wyznania rzymsko-katolickiego. Najczęściej ze wsi, gdzie żyją jego krewni i rodzina, ma 3-5 braci i sióstr. Kawaler.
   Byli jeńcy po przydziałach do pułków, byli rozmieszczeni na olbrzymim terytorium, tam gdzie służbę odbywało SKLW. Przede wszystkim, z wyjątkiem Omska, gdzie stacjonowało kilka części, pozostałe pułki były rozmieszczone w garnizonach: w twierdzach (w ilości 10), redutach, forpostach (.....), i innych fortyfikacyjnych budowlach na terytorium, zdobytych przez pułki i wchodzących w ich sferę odpowiedzialności. Wzmocnienia znajdowały się na tych terenach, gdzie dziś są okręgi tomski, omski, tiumeński, kurgański, nowosybirski, północno-kazachstański, akmoliński, pawłodarski, tobolski, semipałatyński i Kraj Ałtajski.
   A także w miastach: Zelezinka, Semipałatyńsk, Iszim, Pietropawłowsk, Tobolsk i innych. Tam właśnie, w tych fortyfikacjach znajdowały się zarówno garnizony, jak i mieszkania Kozaków, chłopów, urzędników administracji SKLW. Całe ich życie przebiegało na ciągłych ekspedycjach, konwojowaniu katorżników, potyczkach z miejscowymi Kirgizami, czego dowodem są dokumenty tak zwanej pogranicznej komisji. Zajmowali się przygotowaniem siana na zimę, uprawą zboża, połowem ryb, polowaniem, hodowlą bydła. Wielu byłych jeńców założyło rodziny w tych umocnieniach i fortyfikacjach, w których przebiegała ich służba, tam toczyło się ich życie, byli i tacy, którzy przyjęli prawosławie. Związane było to z tym, że katolickich świątyń w większości garnizonów nie było, a dla zawarcia związku małżeńskiego trzeba było zmienić wyznanie jednego z małżonków.
  Strona 9
   Dokumenty dowodzą, że większość jeńców, którzy znaleźli się w rosyjskiej niewoli, była stanu wolnego. Wyjątkiem jest tylko kilka osób: Żeznaczen(?) Józef, którego żona- " Franciszka, córka Jana, z mieszczan", Zuber Franciszek, syn Jana, Kasperski Andrzej, Lipieński Szymon, Poliewczyński Grzegorz, Rubarczyk(Kubańczyk) Wawrzyniec, syn Stanisława, Skobel Wojciech, Stryjowski Andrzej i Chodakowski Marcin.. Pozostali ożenili się już w miejscach swej służby w SKLW. Do nich zalicza się: Andrzejewski Jan, Kanbe Piotr , Leskowski Michał, syn Jana, Mazurkiewcz Józef.
   Nazwiska polskich byłych jeńców, którzy stali się Kozakami, spotykamy ponownie w 1826 roku, kiedy to części z nich pozwolono wrócić do ojczyzny. W archiwach znajdują się listy osób, które zwróciły się z prośbą o pozwolenie im na powrót. Jednak ponad 100 osób z wcześniej wymienionych w 1826 roku zdecydowała się na pozostanie na Syberii, część z nich była już obarczona dziećmi i rosyjskimi żonami.
   W 1814 roku wielu z jeńców powróciło do ojczyzny. Wyjaśnieniem tego faktu jest zapis: "W maju 1814 roku w związku z zakończeniem działań wojennych, rozpoczyna się proces repatriacji jeńców wojennych" ( Polski almanach, Charków, "Majdan" 2004, str.62).
   W związku z planami odbudowy polskiej armii w składzie rosyjskiej, pojawiła się konieczność zezwolenia na powrót części jeńców do ojczyzny, tak, aby przyłączyć ich do kompletowanej armii. Pozwolono im także zostawić umundurowanie, które nosili oni w armii napoleońskiej. Oto, co zapisano w autobiografii Jana Lejcmańskiego, syna Jana w 1832: "...ot chwili narodzin minęło już 44 lata, wyznania rzymsko-katolickiego,z guberni augustowskiej, ze wsi Dziewoniczki. W służbie był z 1810 roku po 1816 rok w lejb-gwardii grenadierskiego pułku w armii Napoleona aż do wzięcia w niewolę, następnie służył w tymże pułku w polskiej armii"( PAOO F67 opis1 sprawa 283 str.204). Świadczy to, że polskie wojska w 1814 roku były wyłączone z zestawu armii francuskiej i wcielone w skład armii rossijski. Do sierpnia 1814 roku wysyłka byłych jeńców wojennych służących w Sybirskim Kozackim Liniowym Wojsku była zakończona. Oczywiście, nie wszystkim zezwolono na powrót. Wielu pozostało na Syberii. Świadczy o tym rejestr: "Spis jeńców z 1814 roku pozostających...dobrowolnie"(PAOO F67 opis1 sprawa44 str.134). Mimo wszystko jednak duża część teraz już byłych Kozaków powróciła do kraju. Możliwe, że ci, którzy powrócili, wzięli potem udział w powstaniu listopadowym i znów znaleźli się na Syberii. W archiwum, w Omsku odnaleziono jeden taki przypadek. Świadectwem jest autobiografia Ludwika Roszkowskiego: "Nazywam się Ludwik Roszkowski( dalej jak w tekście), od dnia mojego urodzenia minęło 42 lata, wiary katolickiej, trochę piszę po polsku, po rosyjsku umiem mówić, pochodzenie- z chłopów Królestwa Polskiego, m. Warszawy. Na służbę wstąpiłem do armii polskiej do 8-ego liniowego pułku w 1810 roku.
  10 strona
  W czasie wojny francuskiej trafiłem do niewoli rosyjskiej i zesłany byłem na granicę kaukaską. Po powrocie w 1815 roku do Ojczyzny wstąpiłem na służbę do lejb-gwardii pułku grenadierów, w czasie powstania służyłem w tym pułku. Zostałem wzięty do niewoli pod Pragą 19 lutego 1831 roku i po zesłaniu na Syberię przydzielony do służby do 4-ego liniowego batalionu w listopadzie 1831 roku.( Własnoręczny podpis- Jan Roszkowski)". (PAOO F67 opis 1 sprawa44 str.134).
   Jak już napisano wyżej, w 1826 roku niektórzy jeńcy zwrócili się z prośbą o pozwolenie im powrócić do ojczyzny. Korespondencja trwała kilka lat. W jej rezultacie pojawił się dokument: "29 czerwca 1824 roku Nr4857 Do Pana Komendanta oddzielnego Syberyjskiego Korpusu. Od dyżurnego generała sztabu Jego Imperatorskiej Wysokości.
   Raport. Wasza Wysokość przy raporcie z dnia 6 marca przeszłego roku1823 Nr1562 przedstawia byłemu naczelnikowi głównego sztabu Jego Imperatorskiej Wysokości, rejestr znajdujących się na służbie w powierzonym wam korpusie 15 cudzoziemców, wyżej zamieszczonych w spisie cudzoziemców, wchodzących w skład SKLW jeńców wojennych- Polaków jest 127, w 1814 roku, po zezwoleniu im na powrót, postąpiwszy dobrowolnie na służbę w to, że wojsko, wówczas przyjęli przysięgę na wierność Rosji,...pozostać na zawsze w wojsku, z nich niektórzy są na służbie, inni w stanie spoczynku i większość z nich posiada już żony i posiadłość"(PAOO F67 opis1 sprawa 93 str.7).
   O grupie Kozaków, zwracających się z prośbą o pozwolenie na powrót do swej ojczyzny, poinformowano imperatora Mikołaja I i podjął on decyzję: "Imperator zezwolił z liczby wymienionych w rejestrach czterech Kozaków niższych rangą, ożenionych w Rosji i mających dzieci, pozostawić jak dotychczas w służbie w kozackim wojsku. A z ośmiu ludzi, którzy są żonaci, ale dzieci nie posiadają zezwolił na powrót do swej ojczyzny,...jeśli ich żony zgodzą się pójść ich śladem, w przeciwnym razie ich pozostawić. Pozostałym pięciu Kozakom stanu wolnego, takim, jak Kalinowski, Dubanowski, Jakubowski,...Szczepow pozwolić na powrót do ojczyzny...odesłać ich do Warszawy do Jego Imperatorskiej Wysokości Carewicza"(PAOO F67 opis1 sprawa 93 str.77).
   Analogicznie wyglądała korespondencja dotycząca jeńców wojennych - Francuzów: "(...) Mogą być puszczeni Francuzi Aleksander Piotr Regon i Piotr Kambe, jeśli nie posiadają dzieci, i żony ich zgodzą się wyjechać z nimi. Jeńcowi Lui Albertowi, posiadającemu córkę i syna, nie wolno pozostawić Rosji. To, co dotyczy Józefa Frankiewa, niechcącego wracać, to zezwala się mu pozostać na miejscu jego dotychczasowego pobytu" (PAOO F67 opis1 sprawa 93str.86).
   Taka była droga życiowa żołnierzy armii Napoleona. Kiedy i kto z nich odszedł w stan spoczynku w SKLW, polskiej armii (wchodzącej w skład rosyjskiej), dokąd rzucił ich los i gdzie są ich potomkowie: w Rosji, Polsce, Francji, Austrii, Niemczech?. Do tej pory odnaleziono w archiwum w Omsku jeden dokument mówiący o dalszych losach jeńca armii napoleońskiej, rozkaz Nr190 z 19 stycznia 1837 roku, dotyczy losów Kozaka: "Gryncewicza Józefa,...z byłych jeńców wojennych-Polaka,... zwolnionego ze służby w artylerii KAR w 1814 roku, z synem Piotrem 1818 roku urodzenia, wysłać na zamieszkanie do reduty Izyłbaszskiej do 5-ego pułku,"(PAOO F67 opis1 sprawa345 str.32).Na koniec wspomnieć należy o jedynym znalezionym dokumencie dotyczącym losów kobiety, żony jeńca Ignacego Westfalia. 6 czerwca 1822 roku w rozkazie Nr 5842 zapisano co następuje:" Do Komendanta samodzielnego sybirskiego korpusu. Raport...o podaniu...żony szeregowego orenburskiego garnizonowego pułku Westfalia. Komendant OSK generał-lejtnant z Essen zapytuje o pozwolenie na wydanie Westfalowej Rozalii zezwolenia pisemnego na przejazd bez przeszkód do miasta Berlina i zamieszkania tam. Nadmieniam, że jest ona urodzoną w Berlinie, córką majora w stanie spoczynku Sztange. W 1801 roku wyszła za mąż za szeregowego Westfalia, bedącego...na służbie francuskiej, przybyła do orenburskiej guberni razem z ...Westfalem na własne życzenia. Na podstawie rejestru Westfalia dokazano, że jest cudzoziemcem"(PAOO F67 opis1 sprawa 93 str1-2).
   Następni jeńcy, pojawiają się na Syberii po upadku powstania listopadowego. Na podstawie zebranego materiału można sporządzić alfabetyczny spis osób, które znalazły się w niewoli po wojnie rosyjsko-francuskiej. Przytoczone są tylko nazwiska i imiona jeńców odbywających służbę na Syberii.
  
  ...wski.Ignacy
  ....kowsk Józef
  ........ Marcin
  ......... Jerzy
  ...........Stefan
  ............ Walenty
  ......iński Piotr
  ......kowski Franciszek
  ......nski Andrzej
  ...atoczyński Tomasz
  ...wytka Jakub
  ...ronzelski Wojciech
  ...rczejowski Syefan
  Abramowicz Walenty
  Adamski Wincenty
  Adamczyk Maciej
  Adrujuwicz Jan
  Albert Lui
  Alewiński Augustyn
  Alejniczyk Józef
  Aleksandrowicz Mikołaj
  Aleksiejew Jan
  Andrejewicz Ефим
  Andrzejewski Jerzy
  Andrzejewski Jan
  Andryjewski Jan
  Andrujuwicz Jan
  Antwor Michał
  Antoniewicz Jan
  Antonowicz Maciej
  Antroczyk Łukasz
  Apel Karol
  Apusycz Karol
  Apylski Ежегур
  Arendarski Walenty
  Archipiuk? Jan
  Asztukał Dominik
  Badylicz Marcin
  Bazylej? Jan
  Banasiewicz Piotr
  Barankiewicz Marcel
  Baranowski (Barański) Jan
  Baronowski Jan
  Baronowski Jan
  Barecki Ignac
  Borowski Piotr
  Bartus Antoni
  Barysewicz (Borysewicz?) Szymon
  Barszeński Franciszek
  Batorski Jan
  Baumajster Fryderyk
  Baczyński Grzegorz
  Baczyński Maciej( Mateusz)
  Baszkiewicz Józef
  Bednarczyk Stanislaw
  Biednorowski Piotr
  Bejnoch Tomasz
  Biełoskurski Antoni
  Belkowski Stanisław
  Bielski Daniel
  Bielczyk Andrzej
  Bieniszkiewicz Jan
  Bieńkowski Michał( Maciej)
  Biernacki Jan
  Biernacki Maciej
  Bejowski Mateusz
  Brzacki Jakub
  Brzegórski Franciszek
  Brzeziński Wincenty
  Brzeziński Andrzej
  Brzeziński Józef
  Bigota Józef
  Bilski Stanisław
  Binkowski Aleksander
  Bis...ki Jan
  Błagowski Jan
  Błarzewicz Adam
  Blesnowicz? Kazimierz
  Bliżewski Wojciech
  BBlinowski Józef
  Bliszkiewicz Jakub
  Blaszkiewicz Antoni
  Bobrowski Tomasz
  Bogoslowski Józef
  Boniewski Ignacy
  Borkowski Józef
  Borowski Stefan
  Botsztajn? Amenej
  Boci Andrzej
  Bratowski Antoni
  Bratos Jan
  Brzeziński Jan
  Brosz Jan
  Bryliński Jan
  Butacki Józef
  Buterewicz Józef
  Butylski Błażej
  Butużewicz Wincenty
  Buda...czyk Wojciech
  Budycz Michał
  Bułański Piotr
  Buryński Jakub
  Buczyński Józef
  Bujalski Jan
  Bujanowicz Leon
  Brzenowski Wincenty
  Bykowski Ignacy
  Waleńczuk Józef
  Walecki Michał
  Waliszewski Antoni
  Waryński Michal
  Wasilewski Aleksander
  Wasilewski Antoni
  Wasilewski Marcin
  Wasilewski Nikita
  Wasilewski Jakub
  Wasilewski Jan
  Wasiliew Jan
  Waślecki Jan
  Waszyński(Wyszyński) Stanisław
  Waszczekowski Ksaweryй
  Wajanowski Walenty
  Wdówek...
  Wejton Aleksander
  Wejstrowski Andrzej
  Wielikanowski Wojciech
  Wielczyński Jerzy-Szymon
  Wielczyński Filip
  Wengerowicz Michał
  Wę?żyk Franciszek
  Wierbiński Marcin
  Wierbiński Jan
  Wiercicki Andrzej
  Wierdowski Wojciech
  Wierzbicki Antoni
  Wierzbicki Florian
  Wierszyki Jan
  Wierszykowski...
  Wieszniewski Stefan
  Wierzbicki Ludwig
  Wiktorowicz Grzegorz
  Wiktorowicz Tomasz
  Wilczyński ? Andrzej
  Winduszek Mateusz
  Winiarski Mateusz
  Wit Andrzej
  Witecki Józef
  Witkowski Antoni
  Witkowski Mateusz
  Witkowski Tomasz
  Witt? Lorenc
  Witczyk Łukasz
  Wicki Stanislaw
  Wiszniewski Andrzej
  Wiszniewski Antoni
  Wiszniewski Bazyli
  Wiszniewski Wawrzyniec
  Wiszniewski Walenty
  Wiszniewski Ignac
  Wiszniewski Mateusz
  Wiszniewski Michał
  Wiszniewski Michal
  Wiszniewski Paweł
  Wiszniewski Stanisław
  Wiszniewski Stanisław
  Wiszniewski Stanisław
  Wiszniewski Feliks
  Wiszniewski Jakub
  Wiszniewski Jan
  Wiszniewski Jan
  Wiszniewski Jan
  Wladerkiewicz Józef
  Wileński? Michał
  Wnuk Maciej
  Wnukowski Mateusz
  Wodziński Franciszek
  Wodzinski Paweł
  Woznet Hipolit
  Wożniak Michał
  Wożniak Mikołaj
  Wożniakowski Daniel
  Wojt Wawrzyniec
  Wojciechowski Mateusz
  Wojciechow(ski) Marcin
  Wojciechowski Ksawery
  Wojciechowski Franciszek
  Wojciechowski Franciszek
  Wojciechowski Józef
  Wojczuk Maciej
  Wołoszczyk Antoni
  Wolski Józef
  Wolniej Jakub
  Wołyński Antoni
  Wolski Antoni
  Śremski Kazimierz
  Wróblewski Józef
  Wróblewski Wojciech
  Wsiecki Andrzej
  Wudarczyk Piotr
  Wuczyk Piotr
  Wysocki Marcin
  Wysocki Stanisław
  Wysocki Józef
  Wyszegrodzki Antoni
  Wyszenski(Wyszniewski) Wojciech
  Gablicz Leopold
  Gawinowski Adam
  Gawroński Paweł
  Gadomski Jan
  Gajewski Antoni
  Gajewski Jan
  Galenza Antoni
  Galicki Piotr
  Ganborski(Ganburski) Franciszek
  Ganuszczak Jan
  Gonczarski Adam
  Gwozdalski Stanisław
  Gwożdziński Józef
  Gieworski Wojciech
  Genszecki? Andrzej
  Gierasimowicz Wincenty
  Gierłowski Józef
  Gidewski Błażej
  Giżewski Jan
  Gładowicz Bazylii
  Gniesicki Andrzej
  Gobiczewicz Franciszek
  Gogolewski Nikodem
  Gołębiewski Jan
  Golewski Michał
  Gołubiński Józef
  Gołubowski Filip
  Golski Józef
  Gordziński Jan
  Goribowski ?Bazylii
  Gorodecki Jan
  Gorodziński Wojciech
  Grabiecki Walenty
  Grabowski Franciszek
  Grabowski Józef
  Granowski Stanisław
  Gratuwski? Józef
  Grafczyk Osip
  Graczewski? Andrzej
  Graczewski? Antoni
  Graczewski Stanisław
  Grebieński Michał
  Grebzk? Onufry
  Greslebski Józef
  Gresiak Kazimierz
  Grzybowisk Bazylii
  Grzynkowski Jan
  Gryblewicz Tomasz
  Grybowski Józef
  Grygorowicz Antoni
  Gryncewicz Józef
  Gryckowski Jan
  Gryszko Stefan
  Grodziński Mateusz
  Grodziski Ignac
  Gromak Jan
  Grochowski Dominik
  Grochowski Marcin
  Groszlewski Krzysztof
  Grudnicki Piotr
  Gruzinie Augustyn
  Gruntowski Andrzej
  Gruszewski Aleksander
  Gruszelski Wojciech
  Gruszynski Antoni
  Gryglewski? Tadeusz
  Gryckowski Marcin
  Guniewicz Tomasz
  Gurlinski Ignacy
  Górski Antoni
  Gorski Paweł
  Górski Sebastian
  Górski Franciszek
  Gutowski Wojciech
  Gutowski Stefan
  Gutowski Jan
  D...cki Franciszek
  Dawid Karol
  Dawidzki Michał
  Dawydkow(Dawydka) Józef
  Daliach? Ignacy
  Dąbrowski Jan
  Daniski Michał
  Danilow Grzegorz
  Danilowicz Paweł
  Dworak Józef
  Dewatowicz Filip
  Dewaczkowski? Antoni
  Dejm Wojciech
  Demoszkin? Remigliusz
  Demski Michał
  
  Dziergowski Szymon
  Dziubinski Kasper
  Dembiński? Stanisław
  Dyrastowicz Piotr
  Długaszewski Wincenty
  Dłupiński? Stanisław
  Dobrzyński Antoni
  Dobrowolski Franciszek
  Dobrowolski Jan
  Dobronkiewicz Franciszek
  Dobrukowski Walenty
  Dobrzyński Tomasz
  Dobrzyński Antoni
  Dowczeło? Antoni
  Dogan Bazylii
  Dole żeński Sebastian
  Domański Teodor
  Domański
  Domański Stanisław
  Domaszeński Wincenty
  Dąbrowski Stanisław
  Dąbrowski Grzegorz
  Dąbrowski Michał
  Dąbrowski Jan
  Dąbrowski Jan
  Dominik Marcin
  Dominowski Kasper
  Domiński Antoni
  Domogiło Maciej
  Domogiło? Kazimierz
  Domogiło(Domoczyło) Jan
  Domszyjewski Szymon
  Drzewiecki Michał
  Drozdowski Hieronim
  Drpieński Tomasz
  Drużyński Atanazy
  Dubanowski Antoni
  Dubliński Antoni
  Dublowski Wojciech
  Duwigon Michał
  Dugonicki Jakub
  Duda Stefan
  Dumiengo Jan
  Dumierycki Aleksander
  Dunajski Michał
  Dunicki Michał
  Durek Andrzej
  Muszyński Franciszek
  Synowski Tomasz
  Dyrszewski Józef
  Dyczkowski Jan
  J....Wojciech
  J...owski Szymon
  Jelenkowski Erazm
  Jelizawiecki Antoni
  Jerarski Stefan
  Jerint Andrzej
  Jerobski Michał
  Jesionowski Jakub
  Jefimowicz Józef
  Jefimowski Szymon
  Żaliński Michał
  Żambowat....
  Żandr Andrzej
  Żeznaczen? Józef
  Żeleński Piotr
  Żemieński Franciszek
  Rzęsa Jan
  Żyba Tomasz
  Żybikowski Teodor
  Rzygalski Jan
  Zyliński Wincenty
  Żyliński Adam
  Żyliński Szymon
  Żyłkowski Paweł
  Żylakowski Tomasz
  Żyndow Józef
  Żołnierzyk Łukasz
  Żurowski Tomasz
  Żugalski Jan
  Żukowski Leon
  Żuliki Maciej
  Żółkowski Maciej
  Zabrodnik Kazimierz
  Zawadzki Franciszek
  Zawadzki Józef
  Zawodowski Teodor
  Zarzycki Ignacy
  Zakrewski Kazimierz
  Zakrewski Michał
  Zakrzewski Andrzej
  Zakfer Konstanty
  Zalewski Antoni
  Zalewski Wojciech
  Zalewski Michał
  Zaliński Tomasz
  Zalipo Andrzej
  Zaręba K....
  Zaręba Józef
  Zaruk Stefan
  Zatwornicki Józef
  Zamorski Marcin
  Zacharski Mikołaj
  Zacharski Franciszek
  Zaczyński Karol
  Zdorowiedzki? Mikołaj
  Zdrójkowski Karol
  Zeblicki Maciej
  Zegmont Frydrych
  Sienkiewicz Jan
  Zyberg Kazimierz
  Zimniak Jan
  Zinczuk Jan
  Znamienkiewicz Franciszek
  Zyber Franciszek Jakub
  Zygarski Jan
  Zylego Andrzej
  Iwonicki Stefan
  Iwanowski Adam
  Iży? Osip
  Izdebski Antoni
  Ilczuk Jan
  Ilszewski Walenty
  Ilszewski Jan
  In...e...lewski Jan
  Irbidzki Iwan
  Isakowski Tomasz
  Wisien Paweł
  Krama? Jan
  K...iński? Andrzej-syn
  Ka?łczyński Antoni
  Kazarski Feliks
  Kazaczyński Antoni
  Kazaczyński Kazimierz
  Kazaczyński Jan
  Kalinowski Wojciech
  Kalinowski Marcin
  Kalinowski Mo...sej?
  Kalinowski Piotr
  Kalinowski Jan
  Kalinowski Franciszek
  Kałowi Jan
  Kamienobradzki Michał
  Kamerski Mikołaj
  Kamiński Józef
  Kamiński Józef
  Kamiński Józef
  Kamiński Józef
  Kamiński Jan
  Kan Józef
  Kanbur(Kanbe) Piotr
  Kaniowski Marcin
  Kapszycki Kazimierz
  Karaczyński Redent?
  Karpi Maksymilian
  Karpowicz Ignacy
  Kasewicz Józef
  
  Kasperski Andrzej
  Kasperski Ignacy
  Kasperski Ignacy
  Kasprowicz Marcin
  Kwaśniecki Andrzej
  Kwedyński? Antoni
  Kwiatkowski Aleksander
  Kwiatkowski Antoni
  Kwiatkowski Piotr
  Kwiatkowski Stanisław
  Ke...d...rowicz Ignacy
  Kadrowicz Ferdynand
  Kenza(Kenda) Józef
  Kiesans Jan
  Kieszkowki Kazimierz
  Kidała Marcin
  Kimsowski Marcin
  Kipszewski Jan
  Kisielewicz Jan
  Kiszewski Andrzej
  Klimir Antoni
  Klimkowski Ignacy
  Kliniecki Jakub
  Kłocko Paweł
  Kłuszewicz Józef
  Kluczewicz Antoni
  Kluczyński Szymon
  Klatkowski Franciszek
  Kozak Antoni
  Kniarzewski Mikołaj
  Kowalewski Marcin
  Kowalski Franciszek
  Kowalski Andrzej
  Kowalski Andrzej
  Kowalski Antoni
  Kowalski Bart...
  Kowalski Bogusław
  Kowalski Wawrzyniec
  Kowalski Marcin
  Kowalski Marcin
  Kowalski Stanisław
  Kowalski Franciszek
  Kowalski Józef
  Kowalski Jan
  Kowalski Jan
  Kowalczyk Michał
  Kowarski Marcin
  Kowecki Kasper
  Kowlitowski Michajlo
  Kowski Jan
  Koga Filip
  Kożyński Franciszek
  Korzykowski Konstanty
  Korzycki Wawrzyniec
  Kozłowski Andrzej
  Kozłowski Cyprian
  Kożmin Jan
  Kolnik? Filip
  Koliszewski Franciszek
  Kołczyński Antoni
  Kolwasik Piotr
  Komarowski Fadiej? Andrzej
  Komarski(Koszarski) Mateusz
  Komdyński ?Aleksy
  Komieński Jan
  Kondrec Paweł
  Konoba Wawrzyniec
  Konoba Laurenty
  Kopieligo Antoni
  Kopławski Michał
  Korzał? Krzysztof
  Kornaszewski Jan
  Kornaszewski Jan
  Korniewicz Jan
  Korpczyński Ignacy
  Karczewski Michał
  Kosiecki Jan
  Koniński Augustyn
  Kosowski Paweł
  Kostelnow Walenty
  Kostecki Michał
  Kostrzyński Kasper
  Kostecki Jan
  Koczarowski Piotr
  Koczyński Antoni
  Koczurowski Tomasz
  Koszarski Maciej
  Koszemski Franciszek
  Koszera Wojciech
  Koszuba Marcin
  Koszczej Jerzegur?
  Krawcykiewicz? Józef
  Krawczyk Grzegorz
  Krawczyk Łukasz
  Krajewski Wojciech
  Krajewski Feliks
  Krasiński Maciej
  Krasnowski Piotr
  Krauze Antoni
  Kramarski Jan
  Kremewski Maciej
  Kremlowski Piotr
  Krestakowski Mateusz
  Krzenczyk Wincenty
  Krzyminowski Szymon
  Krołowski Jan
  Król Andrzej
  Krumierencz? Grzegorz
  Krupiński? Jan
  Krupiński Paweł
  Krupiński Franciszek
  Krymżan? Wojciech
  Kruczkowski Jan
  Kubacki Jan
  Kubaszewski Jan
  Kubiki Antoni
  Kubiki Wawrzyniec
  Kubiak Franciszek
  Kukaszewski Stefan
  Kukiewicz Tomasz
  Kukowski Andrzej
  Kukrzyński Jan Marcin
  Kułbiński Mikołaj
  Kuliszewski Franciszek
  Kółczeński Józef
  Kułczyński Teodor
  Kułszycki Jan
  Kula Antoni
  Kuniczyk Adam
  Kupczyński Leon
  Kurlewicz Jakub
  Kurnikiewicz Wojciech
  Kurnicki Piotr
  Kurowski Wojciech
  Kurowski Marcin
  Kurczewicz? Walenty
  Kurzcyński Leon
  Kurszewski Mikołaj
  Kucharski Jakub
  Kszerzna Filip
  Krzemiński Józef
  Krzemiński Józef
  Labisztowski Tadeusz
  Lawinit Andrzej
  Lasota Wawrzyniec Iwa
  Lewandowski Wojciech
  Lewandowski Franciszek
  Lewendewski Teodor
  Lewicki Bazylii
  Lewicki Franc
  Lewnowicz Łukasz
  Lejman Paweł
  Lekanton? Wincent
  Lelewski Adam
  Lenowicz Marcin
  Leonowicz Adam
  Lerankowski Jacenty
  Leskowski Michał
  Lestnarski Sebastian
  Leszczyński Jan
  Liberowski Radosław?
  Ligenza Antoni
  Liniszewski Antoni
  Linkiewicz Stanislaw
  Lintworow Michajło
  Lipiński Antoni
  Lipiński Franciszek
  Lipiński Szymon
  Lipiński Szymon
  Lipski Jan
  Lisowski Piotr
  Litkowicz Jan
  Litoszewski? Józef
  Liciedzki (Limiecki?) Józef
  Liszewski Józef
  Liszkiewicz Jan
  Liszniewski Тomasz
  Łobieński Wawrzyniec
  Łowczyński Michał
  Łoziński Józef
  Łonczewski Grzegorz
  Łoszkowicz Stanisław
  Lorens Ignacy
  Łubkowski Kazimierz
  Łukaszewski Szymon
  Łundziak Daniel
  Łukowski Jakub
  Łucak Andrzej
  Łuszewski Franciszek
  Łysok Tomasz
  Łubieński Wojciech
  Laskowski Józef
  Laskowski Jan
  Latoszewski Józef
  Lachowicz Osip
  Leszczyński Filip
  Mazurek Stanisław
  Mazur Wawrzyniec
  Mazurek(Mazurek) Walenty
  Mazurkiewicz Józef
  Makowski Filip
  Makowski( Makowski) Jan
  Makowski Jerzy
  Malinowski Kazimierz
  Malinowski Szymon
  Malinowski Józef
  Malicki Romuald
  Makowski Szymon
  Maltewski Antoni
  Mantyszewski Franciszek
  Markiewicz Aleksander
  Markiewicz Wincenty
  Markiewicz Jan
  Markiewicz Szymon
  Martow Piotr
  Martynkiewicz Jan
  Martynkowski Karol
  Marcinkowski Franciszek
  Marcinkowski Jakub
  Marcinowicz Aleksander
  Marczyk Antoni
  Maryński Franciszek
  Masiecki Antoni
  Masłyczuk Kasper
  Mata Józef
  Mateusz Jan
  Maciejaszka Andrzej
  Maciewskij Józef
  Maclewicz Walenty
  Maszerowski Ignac
  Maszkowski Maciej
  Miediński Ignacy
  Miediński Józef
  Miediński Jan
  Macherek Franciszek
  Mieniczewicz Józef
  Meresta Marcin
  Mierożyński Antoni
  Mester Tadeusz
  Mieszecki...
  Mieszecki Józef
  Mieszkowski Michal
  Mieszkowski Józef
  Mieszkowski Jakub
  Mikołajewski Stanisław
  Miksewicz Walenty
  Mikulski Wincenty
  Milewski Adam
  Milewski Tomasz
  Milewski Antoni
  Milewski Jan
  Minkowski Filip
  Mintrezor....
  Mincher Jan
  Mirkowski Maciej
  Michalewicz Krzysztof
  Michalski Andrzej
  Michalski Wawrzyniec
  Michalski Stanisław
  Mic(Mica) Walenty
  Miszak Stefan
  Miszewski Józef
  Miszkiewicz Stanisław
  Miszkowski Jan
  Modziński Piotr
  Możajski(Możajka) Adam
  Mokrszanowski? Antoni
  Mołodzikowski Jan
  Moraski Piotr
  Morożyński Stanislaw
  Morotkoski Gerard
  Moczyński? Józef
  Mużycki Marcin
  Murawski Andrzej
  Murawski Antoni
  Muszeczki Józef
  Nawaro(Nabert) Jan
  Nawrodzki Dominik
  Naglowski Waclaw
  Nadoczyński Tomasz
  Nazarecki(Nazarewicz) Jan
  Niewiecki Stefan
  Niewiecki Stefan
  Niedziełkowski Andrzej
  Nejman Fryderyk
  Niestroj Wincenty
  Nidolski Piotr
  Niklewicz Teodor
  Nikołajczyk Antoni
  Nikołajczyk Szymon
  Nilewski Mikołaj
  Niniekij? Antoni
  Nowak Jakub
  Nowakiewicz Franciszek
  Nowakowski Wawrzyniec
  Nowicki...
  Nowicki Michał
  Nowicki Paweł
  Nowicki Stanislaw
  Nowicki Franciszek
  Nowicki Karol
  Łowicz Bartłomiej
  Nowokowski Marcin
  Norycz Gawriło
  Obrzankiewicz Józef
  Obrysewicz Michał
  Owczarek Karol
  Owczarski Andrzej
  Koński Andrzej
  Okspierski? Sebastian
  Okuniewski Franciszek
  Olewiński Jan
  Oleński Jan
  Olfrant? Jan
  Olchowski Jan
  Olszewski Wawrzyniec
  Olszewski Łukasz
  Olszewski Józef
  Olszewski Jan
  Okiemczeniuk ? Stefan
  Opaliński Józef
  Orłowski Michał
  Orłowski Jan
  Osiecki Szymon
  Osiński Wojciech
  Osiński Maciej
  Ostrowski Walenty
  Ostrowski Wojciech
  Ostrowski Michał
  Ostrowski Tomasz
  Ostrowski Józef
  Ostrowski Józef
  Pawidzki Ludwig
  Pawlik Jan
  Pawlik Antoni
  Pawlikowski(Pawlinowski) Paweł
  Pawliński Franciszek
  Pawliński Józef
  Pawłowicz Iwan
  Pawłowicz Klemens
  Pawłowicz Teodor
  Pawłowski Walenty
  Pawłowski Kasper
  Pawłowski Ludwig
  Pawłowski Marcin
  Pawłowski Szymon
  Pawłowski Jan
  Pizański? Szymon
  Pakoński Franciszek
  Palinkiewicz Józef
  Parke Stanisław
  Pasok Sebastian
  Pacewicz Antoni
  Paszkiewicz Józef
  Pielarkiewicz Filip
  Penkaler Marcin
  Penko Florian
  Pieńkowski? Jan
  Pier Karol
  Pierchalski Jan
  Pietkiewicz Jakub
  Pietniewicz(Pietkiewicz) Jan
  Pietrakowski Mikołaj
  Pietrakowski Jan
  Pietraszewski Jan
  Pietraszyński Maciej
  Pietryk Antoni
  Pietrowicz Marcin
  Pietrowicz Michał
  Pietrowicz Jan
  Pietrowski Ignacy
  Pietrowski Łukasz
  Pietrowski Marcin
  Pietrowski Tomasz
  Pietrowski Franciszek
  Pietrowski Jan
  Pietrowski Jan
  Przykowski Tomasz
  Piwsz Antoni
  Pilepski? Szymon
  Milicki Franciszek
  Piński Antoni
  Pionczkowski? Feliks
  Pluczyński? Szymon
  Pniewski Ignacy
  Pniewski Paweł
  Pniakowski Michał
  Pogorzelski Iwan
  Podekarowski Kacper
  Podworski Stanisław
  Podsiedło Stanisław
  Pokowicz Konstanty
  Pokorski Piotr
  Polewczyński Grzegorz
  Polinkiewicz Grzegorz
  Polinski Franciszek
  Połczyński Mateusz
  Polanow? Andrzej
  Popik Jan
  Popławski Michał
  Popliński Franciszek
  Porecki Michał
  Porecki Franciszek
  Prysecki? Michał
  Pracki Konstanty?
  Presecki Michał
  Preslawski Wincenty
  Prywarczyk? Karol
  Pryborski Wojciech
  Prybyłowski Paweł
  Protoczyński Józef
  Prużyński Jan
  Prutkowski Wojciech
  Pruszyński Jan
  Przybycki Jan
  Ptychowski Franciszek
  Puławski Andrzej
  Pusiak August
  Puchalski Michał
  Pczeszecki Franciszek
  Przelinski Józef
  Piaseczki Józef
  Pietkiewicz Jan
  Piatlicz Jakub
  Rabsztyński Jakub
  Radziapowski Walenty
  Radowski Franciszek
  Radolski Antoni
  Razwodowski Jan
  Razmysłowicz Adam
  Rajkowski Walenty
  Rakowski Piotr
  Ranrzewski Andrzej
  Rapczynski Stanisław
  Rasicki? Antoni
  Raczyński Jakub
  Raczkowski Jan
  Remont Antoni
  Repniwski Piotr
  Rynczak Jan
  Rominos Maciej
  Roginowicz Aleksy
  Rogowski Paweł
  Rogowski Jan
  Rogórzski Jozef
  Rogórzski Aleksander
  Rodarzynski Tomasz
  Rozdziewicz Piotr
  Rodziełowski Walenty
  Radomski Andrzej
  Rożycki Andrzej
  Rożycki Wawrzyniec
  Roziński Mikołaj
  Romanowski Leon
  Rositiuk Mikołaj
  Rubarczyk Wawrzyniec
  Rublewski Józef
  Rublewski Jakub
  Rużalski Antoni
  Rutkowski Piotr
  Ruczyński Karol
  Ruczkowski Mateusz
  Rybaczek Błażej
  Rybinowski Piotr
  Ryłło Kazimierz
  Rymkiewicz Jakub
  Rymkiewicz Józef
  Rypniewski? Piotr
  Rychlak Wojciech
  Rabczański Maciej
  S...iński Jan
  S..... Jan
  Sawiński Michał
  Sawiński Józef
  Sawiński Józef
  Sawicki Marcin
  Sawicki Adam
  Rawicki Antoni
  Rawicki Jan
  Sagórski Stanisław
  Salecki Jan
  Samson Jan
  Sandanowski Tomasz
  Sionek? Andrzej
  Tarnowski Andrzej
  Sarnadzki Jan
  Sarnadzki Jan
  Sachno Walenty
  Świderki? Jan
  Świerański Kasper
  Świderki Stanisław
  Świderki Franciszek
  Świdrzujski Szymon
  Swozdowski Grzegorz?)
  Światkowski Sebastian
  Światkowski Mateusz
  Siedziński Antoni
  Selengiewicz Kasper
  Siemiński Andrzej
  Siepusz Daniel
  Sierawimowicz Kacper
  Sierimowicz Józef
  Sierłowski Jan
  Sierczak Franciszek
  Siesiecki Michał
  Siczyński Maciej
  Sidasz Stefan
  Simanczuk Mateusz
  Simko Błażej
  Sindakowski Jan
  Sirnacki Jan
  Skowroński Franciszek
  Skalski Andrzej
  Skalski Baltazar
  Składowiski Mikołaj
  Skliaczyn? Stanisław
  Skobel Wojciech
  Skoredzki Mikołaj
  Skorzeński Wincenty
  Skorin Tomasz
  Skórzewski Antoni
  Skulewicz Jakub
  Skurłybowicz Walenty
  Skórowski? Michał
  Sładzikowski Józef
  Śleniewski Antoni
  Śleczewski Marcin
  Służewski Tomasz
  Smoleński Antoni
  Smolec Kazimierz
  Sobiestyniewicz Jan
  Sowiecki Maciej
  Sobiszewski Kazimierz
  Sobolewski Mikołaj
  Sokołowski Kazimierz
  Sokołowski Jakub
  Soledzki Jan
  Sołtan Piotr
  Solczyk Józef
  Sosno Wincenty
  Sosnowski Bazylii
  Sosnowski Jakub
  Sochodzki Grzegorz)
  Soszyński Michał
  Sparadniewicz Jan
  Społoszyński Piotr
  Srzewski Józef
  Srubczyk Łukasz
  Italski Jerzegur
  Stamkowski Jakub
  Stankiewicz Bazylii
  Stankiewcz Maciej
  Stankiewicz Jakub
  Stankiewicz Jan
  Stańczyk Jan
  Starkowicz Józef
  Starledzki Jan
  Starolkiewicz Antoni
  Stasik Jan
  Stachowiak Wojciech
  Stachowicz Franciszek
  Stachowski Maciej
  Staciński Józef
  Stemkowski Jakub
  Stepanowicz Jan
  Stepański Wasyl
  Stepaniuk Bazylii
  Stepeński Wojciech
  Stykowski Jan
  Stogiński Józef
  Stoledzki Ignacy
  Straczyński Jan
  Strzelecki Antoni
  Strzemiński Filip
  Stryjewski Andrzej
  Stryjewski Karol
  Strus Szymon
  Strzelecki Antoni
  Stulszyński Filip
  Sułkowski Jan
  Sulinowski Marcin
  Suski Adam
  Sutkowski Andrzej
  Suszek Wojciech
  Suszko Wincenty
  
  Schimowski Szymon
  Schłapo Andrzej
  Schukowski Andrzej
  Sszetowski Antoni
  Szymański Piotr
  T?rzylewski Jan
  Tabiżewicz Wincenty
  Tadeusz Jan
  Talikowski Filip(Feliks)
  Taras Walenty
  Tarasewicz Antoni
  Tarasewicz Teodor
  Tarasewicz Szymon
  Tarecki Walenty
  Tarlecki Jakub
  Telecki Szymon
  Temczak Tomasz
  Terlikowski Karol
  Tylinski Krzysztof
  Tyrgowski Wincenty
  Tyrlecki Jakub
  Tichomyński Maciej(Mateusz)
  Tkaczyk Jan
  Tobiasewicz Franciszek
  Tomaszewski Maciej(Marcin)
  Tomaszewski Józef
  Tomaszewski Jan
  Tomaszewski Jan
  Tomaszewski Jan
  Tomaszewski Jan
  Tomaszkowski Jan
  Tomżen Wincenty
  Tomkowski Józef
  Tonczak Maciej
  Topolnicki Marcin
  Totkowicz Zygmunt
  Trawiński Tomasz
  Trejzer Jan
  Tropczyński Jerzy
  Troskulewski Stanisław
  Trojanowski Łukasz
  Trubiecki Walenty
  Trupiański Andrzej
  Tugowski Jan
  Tumaszewski Mikołaj
  Turyński Franciszek
  Tuszkowski Grzegorz
  Usomicz Tomasz
  
  Findi? Józef
  Fedorowicz Grzegorz
  Fedorowicz Jan
  Fiatkowski Ignacy
  Filiks Baltazar
  Filiks Jan
  Filipowicz Antoni
  Fingel Andrzej
  Fiomsowicz Jan
  Fiszer Daniel
  Fluk Ignacy
  Frankowski Krystian
  Frank Anton
  Frankiewicz Józef
  Franciszek Józef
  Francewicz Jan
  Fronczek? Marcin
  Frasik Wojciech
  Frerens? Paweł
  Frolontowicz Józef
  Characzyński Benedykt
  Cherla Jakub
  Chilewski Jan
  Chlorczyk Jan
  Chłyniewski Jakub
  Chłynicki Jakub
  Chmielewski Lukasz
  Chmielewski Stefan
  Chmielewski Jakub
  Chnor? ? ?
  Chodakowski Marcin
  Chodziński Franciszek
  Chojnicki Jakub
  Chordyński Jan
  Choroszewski Wojciech
  Chrzanowski Jakub
  Chrząstowski? Józef
  Chrapelski Jakub
  Chrza?nowski Ignacy
  Chromiński Eustachy
  Chudecki Wojciech
  Chudziakowski Modest?
  Cannowski Krzysztof
  Ciesielski Józef
  Ciesielski Józef
  Cytryński Jan
  Cukrzyński Maciej
  Cybulski Franciszek
  Wyryło Kacper
  Czajkowski Walenty
  Czajkowski Marcin
  Czasowski Piotr
  Czaur Danił
  Czewczyński Kazimierz
  Czembarski Antoni
  Czerwieński Jan
  Czerkas Jan
  Czerniecki Tomasz
  Czerniecki Franciszek
  Czerniecki Wincenty
  Czerniecki Gawriło
  Czerniecki Paweł
  Czerniecki Piotr
  Czernikowski Wojciech
  Czernowski Józef
  Czyżewski Kazimierz
  Czyżewski Antoni
  Czyżyński Antoni
  Czysnowicz Józef
  Cztchlecki Wojciech
  Czychlecki Wojciech
  Czyszewski Jan
  Czyszecki Roch
  Szaburowski Andrzej
  Szałowski Wojciech
  Szarniecki Tomasz
  Szaframowicz Józef
  Szafrański Jan
  Szaszkiewicz? Stanisław
  Szwajkowski Stefan
  Szwakłowski Stanisław
  Szwedrowski Wincenty
  Szwinowski Adam
  Szwiński Józef
  Szebrynowski Jan
  Szewicz Józef
  Szewczulak Adam
  Szenowicz Ignacy
  Szybkowicz Szymon
  Szyliński Walenty
  Szylita Walenty
  Szymanowicz Krzysztof
  Szymanowicz Jakub
  Szymanowski Wojciech
  Szymanowski Jan
  Szymański Jan
  Szymański Piotr
  Szymiński Marcin
  Szyrkowski Maciej
  Szytlec? Kazimierz
  Szlink? Wasyl
  Szlink Łukasz
  Szłokowicz Jakub
  Szmakowski Piotr
  Szmet Jan
  Szmicielski Kazimierz
  Szmilec? Kazimierz
  Szplinks(Szplinkiel)Jan
  Szrejder Jan
  Sztamborski Jozef
  Sztrechman Adam
  Sztykowski Franciszek
  Szulc Dominik
  Szulej Andrzej
  Szczepanowicz Wojciech(Szczepankiewicz)
  Szczeciński Stanisław
  Szczepow Józef
  Szczerba Konstanty
  Judejsko Franciszek
  Józiekiewicz Jan
  Józekoniec Jakub
  Junkowicz Stanisław
  Jurkiewicz Maciej
  Jutaszewski Józef
  Juszkiewicz Jan
  Ja?msuremski? Maciej
  Jabłonkowski Józef
  Jabłoński Jan
  Jaworski Antoni
  Jaworski Kazimierz
  Jaworski Kazimierz
  Jaworski Stefan
  Jaworski Szymon
  Jarzterski Kazimierz
  Jazierski Tomasz
  Jakub(Jakubow) Kirył
  Jakub Andrzej
  Jakubowicz Gotlib?
  Jakubowicz Józef
  Jakubowicz Jan
  Jakubowski Marcin
  Jakubowski Michał
  Janarcz?...
  Janiewicz? Wojciech
  Janich Jan
  Jankowicz Dominik
  Jankowski Jan
  Jankowski Stanisław
  Jankowski Jan
  Janowicz Ignac
  Janowicz Mikołaj
  Janowicz Szymon
  Janszucki Mikołaj
  Jarzeliński Stefan
  Jarosiński Michał
  Jarecki Ignacy
  Jaroszewski Osip(Józef)
  Jas...wicz Jan
  Jasiński Jan
  Jaśkiewicz Wincent
  Jastrzębski Jan
  
  
  
  
  
  Tiumaczenie - Agnieszka Grzelak
Оценка: 5.79*25  Ваша оценка:
По всем вопросам, связанным с использованием представленных на ArtOfWar материалов, обращайтесь напрямую к авторам произведений или к редактору сайта по email artofwar.ru@mail.ru
(с) ArtOfWar, 1998-2023